Nachtstemmer

Als ik een nieuwe roman van Maarten ’t Hart bespreek, kan ik eigenlijk de inleiding van zijn vorige door mij besproken boek wel kopiëren. Je weet onderhand wat je krijgt; klassieke muziek, geloofsafval en kennis van de natuur. Dat is met De nachtstemmer niet anders.

Daar kan je genoeg op afdingen en soms doe ik dat een beetje, dat komt nog, maar ook weer niet te veel. Misschien vraag ik ook wel niet meer van ’t Hart. Zijn schrijfstijl bevalt mij prima en ook dit boek, ruim 300 pagina’s, heb ik met plezier gelezen.

Het verhaal is mooi. Gabriël Pottjewijd is een orgelstemmer uit Noordoost-Groningen en reist af naar een Zuidhollands havenstadje (zijn vertrouwde Maassluis natuurlijk) om daar een orgel te gaan stemmen. Bij dat stemmen krijgt hij hulp van het, waarschijnlijk autistische, meisje Lanna. Zij vindt het niet erg om lang op een orgeltoets te drukken tot de stemmer de volgende toon belieft te horen, iets waar anders moeilijk mensen voor te vinden zijn. Lanna heeft een Braziliaanse moeder met een verbluffend mooi uiterlijk en een lastig karakter. Zij is de weduwe van een kapitein uit het havenstadje en woont met haar dochter aan de haven.

Nu wordt het orgelstemmen danig bemoeilijkt door de herrie van de scheepswerf in de buurt, wat Pottjewijd noopt zijn toevlucht tot de nacht te nemen voor zijn werk. Hij heeft veel hulp van Lanna en wint de sympathie van haar moeder. Dat leidt tot verschillende bedreigingen aan zijn adres, waardoor hij af en toe twijfelt of hij het werk voort zal zetten.

Daar is de strekking mee verteld, de rest zult u zelf moeten lezen. Er is echter veel meer te vertellen, want Maarten ’t Hart is wie hij is en hij gaat heerlijk zijn eigen gang in zijn boeken. Ik denk dat er weinig tot niets weg geredigeerd wordt door een uitgever. Zo schopt hij op pagina 10 al gerust zowel Groningers, Friezen als Drentenaren tegen het been;

Je kunt niet zeggen dat Groningers, Friezen en Drentenaren zulke prettige mensen zijn.

Een bladzijde later zitten we al in de klassieke muziek en in dit boek laat hij regelmatig de Tsjech Josef Suk opdraven (wiens Scherzo Fantastique inderdaad een prachtig stuk is). Even later komt zijn geloofsafval aan bod mét de klassieke muziek als hij het Stabat Mater van Pergolesi opvoert als reden voor zijn eerste twijfel aan het geloof;

‘De diepbedroefde moeder stond wenend bij het kruis, terwijl haar zoon daar hing.’ Ja, alles goed en wel, maar hoe was Maria zo snel vanuit Nazareth, waar ze immers nog steeds woonde, in Jeruzalem aangeland?

Zo komen er talloze gebeurtenissen uit de Bijbel naar voren die hij onmogelijk acht, zoals de sprekende ezel van Bileam, de drijvende bijl uit 2 Koningen 6 enzovoort en hier valt wel een kanttekening te maken. Dat hij zijn thema’s steeds weer gebruikt in zijn boeken, dat is bekend, maar nu komen dezelfde voorbeelden een aantal keer terug en zijn echt een herhaling van zetten. Daar zou wel op geredigeerd mogen worden.

Verder heb ik mij best vermaakt. De verzonnen namen, zoals Pottjewijd, Paalvast (deze is dus niet verzonnen, zie de reacties), Ai Stront en Boetekees, deden mij tijdens het lezen denken aan Karakter van Bordewijk en ’t Hart haalt dit boek zowaar aan (zij het niet in verband met deze achternamen). Mijn orgelkennis is ook weer een beetje opgeschroefd en ik glimlach altijd als de auteur een beetje over de top gaat met zijn kennis, want hoeveel mensen halen Sirimavo Bandaranaike aan als voorbeeld in een discussie over vrouwelijke minister-presidenten en oorlog?

De zijpaadjes leveren ook steevast hilarische verhalen op, zoals buurman Ai Stront met Drieke de geit, de ontmoeting tussen de kapitein en zijn Braziliaanse schone die achtervolgd werd door een hamerhaai, pardon, zwarte kaaiman én de dominee die van de kansel rechtstreeks naar de hemel toog toen hij met stoven van de kansel werd gekogeld.

Tenslotte wil ik u de vondst niet onthouden waarin Pottjewijd zich verdedigt en iemand een boek voor zijn hoofd gooit met de Psalmen van Johannes Worp. Ik houd van dat soort dingen want dat boek bestaat uiteraard, is voor luttele euro’s te koop en leent zich daar uitstekend voor. Kortom, iets minder herhaling is prima maar liefhebbers van Maarten ’t Hart kunnen hun hart ophalen.