Sadistisch

En dan lees je Justine, of de tegenspoed der deugdzaamheid van de Marquis de Sade. Van die naam zal eenieder wel eens gehoord hebben en het voorspelt weinig goeds. Dat klopt. Dit is een boek vol verdriet, misbruik, martelingen en andere ellende. Het heeft ook al geen happy end.

Waarom dan toch gelezen? Ik kan best zeggen “omdat het literatuur is, omdat het staat in “1001 boeken die je gelezen moet hebben” maar het is toch ook gewoon botte nieuwsgierigheid. Voilà, het is gezegd.

Het gaat over twee gezusters, Justine en Juliette, die als wees hun weg in de wereld proberen te vinden. Justine is vastberaden een deugdzaam leven te leiden, Juliette gaat een losbandig en libertijns leven tegemoet. Het is een keuze. Wij volgen Justine. Zij zoekt haar weg in de wereld en komt eigenlijk alleen maar mannen tegen die het slechtste met haar voor hebben. Waar zij mannen tracht te helpen of waar zij zelf om hulp vraagt, zonder uitzondering ontmoet zij libertijnen met gruwelijke behoeften, waarvan Justine, die zich Thérèse noemt, het lijdend voorwerp is. Opvallen zijn de af en toe lange monologen waarin de monsters zich rechtvaardigen voor hun wangedrag. Zo is daar de chirurgijn Rodin, die Justine oplapt als ze weer eens is mishandeld. Rodin blijkt ook een naar heerschap, die zijn dochter Rosalie wil opofferen voor de wetenschap:

De kennis der anatomie, zei Rodin, zal nooit helemaal volmaakt zijn, zolang er geen proef is genomen op de bloedvaten van een kind van een jaar of veertien, vijftien dat een gruwelijke dood is gestorven…

Rodin’s collega Rombeau vult aan..

Je dochter is precies wat we nodig hebben; hoewel ze vijftien is, heeft ze nog geen menstruaties gehad; de manier waarop wij haar bezeten hebben, brengt dat vlies geen enkele schade toe…het doet me genoegen dat je eindelijk een besluit hebt genomen.

Dat is niet mis te verstane taal en het is nog een nette passage. Het gaat veel verder. Justine wordt misbruikt door monnikken, door edelmannen en wordt op alle mogelijke manieren vernederd. Als zij zich in een klooster bevindt waarin zij als slaaf dient voor de monniken, neemt De Sade een loopje met zichzelf:

– O God! zei ik, zelfs als hij slaapt, wil deze booswicht dat allen die hem omgeven zich in een smartelijke toestand bevinden?
-Ja, antwoordde mijn gezellin, en juist de onmenselijkheid van deze gedachte maakt dat hij zo hevig opgewonden is als hij wakker wordt, je zult het wel zien. In dat opzicht is hij net als sommige perverse schrijvers, wier verdorvenheid zo gevaarlijk is, zo werkzaam, dat zij hun afschuwelijke ideeën alleen laten drukken met de opzet, de totaliteit van hun misdaden na hun dood te laten voortduren…

Justine ondergaat kwellingen die je niet voor mogelijk houdt. Zij behoudt haar deugdzaamheid en wordt herenigd met haar libertijnse zuster. Uiteindelijk komt zij tamelijk schlemielig aan haar eind.

De schrijver van dit werk, dat toch echt niet geschikt is voor de zachtmoedigen onder ons, stond zelf bekend om zijn seksuele escapades en orgiën. Tijdens een reis naar Nederland gaf hij aan dat

de Nederlanders goed in handelen zijn, klaar staan voor een ander zolang hen dat niets kost, en dat de vrouwen mooier hadden kunnen zijn en hun gebit verwoesten met te veel hete thee en koffie (bron Wikipedia)

Daar kunnen we het mee doen. De Sade werd een paar maal ter dood veroordeeld, opgesloten in een gekkenhuis maar uiteindelijk begraven in gewijde grond. Een opmerkzaam heerschap met een opmerkzaam oeuvre. Toch blij dat ik het gelezen heb.

Vertaling: Gemma Pappot

Boekbranden

Na vorsing van een boekenlijst uit Zwolle kwam ik Het Boekenparadijs van Pierre Bourgeade tegen. Toen heer Occy zijn fijnzinnige schijnwerper er ook overheen liet schijnen was het besloten en gedaan; bestelling geplaatst. De tekst op de achterkant belooft keiharde erotiek, overspel, moord, zelfmoord en brandstichting. Dat alles gevat in een luttele 175 pagina’s en een onwaarschijnlijk duo in de hoofdrol, een oudere boekverkoper in Bayonne (Baskenland) en een dertig jaar jongere vrouw met lichtzinnig verleden.

Hij leeft een kabbelend bestaan tussen zijn boeken, treurend over het feit dat zoonlief hem niet op wil volgen maar liever boekbranden sticht in Argentinië. Zij breekt met haar lichte zeden in Parijs om deugdzaam in Baskenland te gaan leven. De twee trouwen maar huwen langs elkaar heen. De deugdzaamheid valt haar bovendien niet mee, getuige de scenes in de duivenhut met een bronstige kaatser uit de omgeving. Ze leven dan ook niet lang en gelukkig, hoewel de zoon terugkomt om de zaak over te nemen, maar niet nadat alle beloofde ellende de revue gepasseerd is.

Er staan een aantal mooie scenes in het boek beschreven. Mooi van triestigheid is de lege boekwinkel na alle moeite die de oude winkeleigenaar zich heeft getroost een schrijver naar Bayonne te halen. Ook de scene met de boekenman die een schat tracht te redden uit de brandende bibliotheek mag niet onvermeld blijven:

In een van deze nauwe openingen, eerder een schietgat dan een raam, verscheen plotseling het halve, door brand overweldigde bovenlijf van een bibliothecaris in grijze stofjas. Een oude man met een profetenkop wiens dikke haardos en lange baard in brand stonden en wiens gezicht, twintig keer vergroot door de telelenzen, op datzelfde moment op de tv-toestellen van de gehele wereld verscheen. De man brulde. Hij probeerde door het schietgat te komen…terwijl hij een dik kwartoboek tegen zich aan klemde.

Boek gered, held overleden. Het boek is verder prettig geschreven ceequu vertaald. Een moord wordt zeer matter-of-fact beschreven, zonder veel omhaal en dat is verfrissend (ogen dicht als de lezertjes het zelf willen ontdekken):

Ze trok hem zachtjes aan de schouders, een beweging waarop hij in zijn tedere slaap reageerde, en stortte hem in het niets.

Boem, einde oefening. Op die manier kan er in weinig bladzijden een hoop gebeuren. Leuk boek, met dank aan de collega-bloggers.