Gedichte gedachten

In deze bundel Gedichte gedachten zijn een aantal gedichten van oud-politicus en schrijver Jan Terlouw bij elkaar gebracht. Terlouw schrijft zijn hele leven al gedichten en dat doet hij met een reden;

Het overkomt me, als ik een lezing voorbereid, dat ik zin heb om het onderwerp te concentreren in enkele rijmende regels. Dat helpt me om mijn gedchten te ordenen en tot de kern terug te brengen.

Soms dicht hij om geen andere reden dan om een eenvoudig levenslied te schrijven, soms dicht hij op uitnodiging. Zo staan er twee gedichten in die hij schreef op verzoek van Liesbeth List, maar die helaas nooit op muziek en dus ook nooit uitgevoerd zijn. Enkele teksten zijn wel op muziek gezet, onder andere door pianist Leonard Leutscher voor het Orion Ensemble.

Terlouw laat zichzelf niet omschrijven als dichter, de gedichten dienen andere doelen en dat lijkt me prima. Als poëzie was ik er niet van onder de indruk. Het is een sympathieke man en de gedichten zijn dat evenzeer. Het metrum is vaak aangenaam maar daar bleef het voor mij bij. Er zijn een aantal onderwerpen waarover Terlouw dicht, de natuur, politiek, leven en liefde, leed, stad en land en cabaret.

Een voorbeeld dan uit de sectie natuur, met de titel Waddenzee:

In eeuw’ge aarzeling tussen zee en land,
afwisselend zand en slib, ligt onontgonnen,
als woongebied van kokkels en van nonnen,
Het Wad, Europa’s zoute waterkant.

Hier groeit het fraaie duizendguldenkruid.
Hier voedt de blauwe kiekendief zijn kuiken,
te midden van miljoenen alikruiken.
Hier zont de zeehond met zijn jonge bruid.

Het is aan u of dit uitnodigt hier een bundel van te lezen. Maar er is wel degelijk een reden waarom ik deze bundel aanschafte, en dat is het gedicht Elgar, dat ik in zijn geheel weergeef;

Er zijn duizendmiljard sterren
in het heelal.
Maar vanaf de dag dat jouw leven begon
was je voor mij het dartele, stoeiende
doelgericht naar volwassenheid groeiende
lichtpunt.
Mijn stralende zon.

Er zijn duizendmiljard sterren
in het heelal.
Sommige waarneembaar, maar terwijl je ze ziet
voel je de gapend blauwe, onvruchtbare
en voor eeuwig onoverbrugbare
afstand.
Ze zijn en zijn niet.

Je hebt je gevoegd bij de
duizendmiljard sterren
in het heelal.

Ik sta bij het open, nachtelijke raam,
niet begrijpend, starend in de donkere
mysterieus en afstandelijk flonkerende
verte.
En ik zeg je naam.

Terlouw schreef het ter nagedachtenis aan zijn neef Elgar, die op 22-jarige leeftijd omkwam bij een stom verkeersongeluk in Frankrijk. Elgar, die mijn vriend was op de MEAO en die hier een monumentje verdient.

Tuurtouw

Na het overlijden van uitgever Geert van Oorschot, schreef Jeroen Brouwers een ‘in memoriam’. Dat is Het tuurtouw, een boekje van 67 pagina’s. Van Oorschot overleed in 1987 en Het tuurtouw kwam twee jaar later uit.

Nu heb ik net de biografie over Van Oorschot gelezen, dus dit boekje bevatte weinig nieuws, anders dan wat gedachten van de schrijver over de uitgever. Zo is er aardig wat gecorrespondeerd tussen de twee. Van Oorschot was überhaupt iemand die vaak en veel brieven schreef. Brouwers;

Zijn brieven waren de bliksemafleiders van zijn momentane stemmingen, – hij moet er, zegt men, in de loop van zijn leven ongeveer dertigduizend of meer hebben geschreven: zouden die ooit worden gepubliceerd, dan vullen ze een plank vol dundrukdelen…Mochten al die brieven even schitterend zijn als het merendeel van de brieven die ik van hem heb ontvangen, moet het nageslacht niet nalaten subsidies bij elkaar te harken ter bekostiging van de integrale publikatie ervan.

Inmiddels zijn we wat jaren verder en is niet alles integraal gepubliceerd, maar is Brieven van een uitgever inmiddels nog her en der te koop.

Van Oorschot ‘bevaderde’ graag de schrijvers met wie hij omging, maar Brouwers liet dat niet toe. Toch was hij niet ongevoelig voor zijn kritiek en adviezen. Zo vertelde hij Brouwers dat hij zich op zijn schrijverschap moest concentreren;

Jij moet hier weg, zei hij.
Om hem exact te citeren, hij zei; ‘Je moet van je tuurtouw los’. Die uitdrukking hoorde ik toen voor het eerst. Dat is het touw waarmee een schaap aan een paaltje vastzit om hem een bepaald stuk land te laten afgrazen. Ik moest weg uit ‘het verdomde Vlaanderen’, ik moest een andere, een Nederlandse uitgever zoeken…

Hoewel Van Oorschot niet zijn uitgever zou worden bleven de twee contact houden. Soms was er ruzie, maar dat contact bleef, hoewel Van Oorschot daar ook wel eens onrustig over was;

Toen ik met de samenstelling van mijn brievenboeken bezig was, vond Geert het niet goed dat mijn brieven aan hem daar ook in terecht zouden komen: ‘laten wij de wonden die we elkaar hebben toegebracht barmhartig afgedekt houden’, zei hij.

Wat mij toch nieuwsgierig maakt naar zijn brievenboek, ik vermoed dat ik nog niet uitgelezen ben over de man. Het einde van dit in memoriam is des Brouwers en toch weer mooi;

In ieder mensenbestaan keert bij tijden éénzelfde feit terug, uit welke constante zich geleidelijkaan een levensthema ontwikkelt, steeds in varianten herhaald, zoals in een symfonisch werk. (‘Een witte ijsmuts met zo’n bolletje had hij op zijn kop. Ga nou maar slapen Geert zei hij, godverdomme.’)