Verstekeling

Las ik het vorige boek Revolusi met meer dan normale belangstelling, bij dit boek van Eddy Korwa was dat nog meer het geval. Daar kom ik nog op terug. De Verstekeling vertelt het verhaal van de vlucht per vrachtschip van Sorong naar Rotterdam van een jonge Papoea.

Lezers van mijn blog weten dat ik af en toe een boek voorbij laat komen dat met West-Papoea te maken heeft. West-Papoea, nu een onderdeel van Indonesië, waar Nederland ooit beloften heeft gedaan om dat land naar onafhankelijkheid te leiden. Iets waar in het boek van P.J. Drooglever veel meer over te lezen is.

Eddy Korwa werd in 1940 geboren in het voormalig Nederlands Nieuw-Guinea, op het eiland Biak. Hij groeide er op en volgde de LTS in Hollandia, wat nu Jayapura is, de hoofdstad van West-Papoea. Daarna volge hij een opleiding tot lichtmatroos en was hij betrokken bij het oppakken van Indonesische infiltranten op de Raja Ampat-eilanden. De voorbereiding op onafhankelijkheid werd steeds grimmiger en Eddy sloot zich aan bij de verzetgsgroep Kobe Oser. Uiteindelijk moest hij voor zijn eigen veiligheid zijn land verlaten en besloot hij samen met een vriend als verstekeling naar Nederland te reizen aan boord van een vrachtschip van de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd.

Dat klinkt makkelijker dan het was. Hij moest hiervoor zijn vriendin achterlaten, zijn ouders en andere familie. Zij wisten van niets. Hij had het geluk dat een vroegere penvriend aan boord werkte die hem en zijn vriend Tony een schuilplaats bezorgde in de dubbele wand van het schip;

Veel later hoorde ik pas wat er gebeurd was. De havenmeester had gemeld dat hij twee Papoea’s miste, ook die Korwa was er niet. Het schip was stilgelegd en van onder tot boven doorzocht door mannen van de Brimob (mobiele brigade), Kopassus (militaire speciale eenheid) en de beveiliging van de marine. Zij hadden ook dat water en carbidgas in de dubbele bodem gepompt, met de bedoeling eventuele verstekelingen eruit te jagen. We hebben echt geluk gehad.

Het lukt Eddy en Tony om in Nederland politiek asiel aan te vragen. Via kennissen belandt Eddy uiteindelijk in Utrecht waar hij als chauffeur bij Defensie gaat werken. Hij trouwt, krijgt kinderen en gaat zich inzetten voor zijn vaderland. Dat varieert van deelname aan protesten in Den Haag waarbij hij opgepakt wordt tot aan de organisatie van een vredesmars van Nijmegen tot Den Haag. Die protesten trekken soms de aandacht in de pers, maar in ieder geval van de veteranen in Nederland;

Veel van die oudgedienden voelen zich tot op de dag van vandaag verbonden met de Papoea’s. Net als wij voelen zij zich in de steek gelaten door de Nederlandse regering. Ook hun verhaal staat niet in de geschiedenisboekjes.

Voor mij herkenbaar, want mijn vader is één van die veteranen en hij is tot op de dag van vandaag bezig om zich in te zetten voor hun belangen. Eddy gaat met zijn gezin in Nieuwegein wonen en richt de Stichting Papua Projectgroep Nieuwegein op, om zo de Papoea-cultuur via manifestaties uit te kunnen dragen. Ook begeleidt hij de prominente Papoea Viktor Kaisiëpo als deze in Genève gaat spreken op een congres bij de Verenigde Naties. Hij reist met een voetbalteam naar Vanuatu en uiteindelijk gaat hij naar Papoea terug om zijn familie die nog leeft te ontmoeten.

Wat mij treft in dit boek zijn uiteraard de persoonlijke ontboezemingen van iemand die alles en iedereen moet verlaten om in Nederland opnieuw te beginnen. Moet verlaten, omdat hij in zijn eigen land niet veilig is. Hij ontmoet later de jongen die hem aan boord hielp van het schip maar daardoor zelf in de problemen kwam. Hij blijkt ineens ook een zoon achtergelaten te hebben in West-Papoea. Eddy groeit op tussen twee culturen. Papoea tot op het bot, maar ook Nederlander als hij in Papoea is. Uiteraard is er veel aandacht voor de schrijnende situatie in West-Papoea. Nederland dat daar heeft verzaakt, het besef dat het om geld gaat omdat het land zo rijk aan grondstoffen is en het met voeten treden van mensenrechten.

Voor mij is het boek een feest der herkenning. Ik ben zelf een aantal maal in West-Papoea geweest en ik heb bijeenkomsten in Nederland bezocht. Eddy Korwa is getrouwd met de oudere zus van een oude bekende van mij. Ik heb Viktor Kaisiëpo ontmoet en gesproken en ben op die bijeenkomsten veel bekende namen tegengekomen die in dit boek figureren. Omdat ikzelf in Nieuwegein ben opgegroeid weet ik van de Papoea-gemeenschap daar (er is een apart hoofdstuk aan gewijd) en staan er oud-klasgenoten van mij in het boek.

Erg leuk voor mij allemaal, maar belangrijker is de boodschap die Eddy Korwa uitdraagt en die zijn te jong overleden zoon Jofrey wilde uitdragen; heb oog voor de situatie in West-Papoea en voor wat Nederland daar ooit heeft beloofd. Het begint bij respect voor mensenrechten en een gelijkwaardige dialoog, met goede opleidingen voor een breed kader en uiteindelijk onafhankelijkheid. Daarom komen dit soort boeken hier soms voorbij.

Padwa

Journalist Aad Kamsteeg reisde in 2014 naar West-Papoea, een deel van het huidige Indonesië. Hij schreef daar een boek over wat ik op dit blog al eens besprak, Ooggetuige in Papua. Toch voelde hij de behoefte om nog een boekje te schrijven over het leven van zijn gids daar, Chris Padwa. Dat deed hij en daarom ligt Vandaag heb ik een Papoea ontmoet nu voor me.

Het is geen dik boek, 79 pagina’s, en ik verwacht niet dat veel mensen het zullen lezen. Ik hoop het wel, want het boekje is bedoeld om de aandacht voor de schrijnende situatie in West-Papoea onder de aandacht te houden. Ik heb zelf een veel persoonlijker reden om het te lezen; Chris Padwa was ook mijn gids in zijn prachtige land.

Zo’n dun boekje mag geen biografie heten en zo is het ook niet bedoeld. Kamsteeg wil het leven van Chris Padwa plaatsen in de geschiedenis en het heden van zijn land. Dat begint in dit geval met Padwa’s geboorte, in 1942. De oorlog is nog bezig maar daarna wordt het gezag over Nieuw-Guinea door de Amerikanen weer aan Nederland overgedragen. Nederland zet een politiek van versnelde ontwikkeling in waardoor er onder meer geschoolde Papoea’s komen, bijvoorbeeld voor de overheid. Ook Chris gaat naar school en begint een opleiding als verpleger. Dat stopt als hij de directeur van het internaat met een bord nasi bestookt omdat hij een ‘vieze, domme en onbeschaafde Papoea’ werd genoemd. Zijn politieke bewustzijn werd in die tijd gevormd.

Uiteindelijk zou Indonesië zeggenschap over West-Papoea krijgen door druk van de Verenigde Naties en door de gefingeerde “Daad van vrije keuze”, de telling waarbij aangewezen kiesmannen door Indonesië werden gedwongen om te kiezen voor aansluiting bij Indonesië. Chris Padwa raakt betrokken bij de verzetsbeweging, de Organisasi Papua Merdeka (OPM). Hij wordt uiteindelijk gevangen gezet en gemarteld.

Kamsteeg wisselt het persoonlijke verhaal van Padwa af met de gebeurtenissen in West-Papoea. Hij vertelt over het grote transmigratie-programma, waardoor er inwoners uit andere delen van Indonesië worden ingevlogen, zodat de Papoea geleidelijk aan een minderheid in eigen land wordt. Hij vertelt over het drama bij de Watertoren, waar de vlag van Papoea werd gehesen en waar een demonstratie werd georganiseerd. Die werd keihard neergeslagen. Grote groepen Papoea’s werden naar de haven van Biak gedreven en naar de fregatten gebracht. Naar later bleek vonden er zware martelingen plaats, eindigend in executie. Ook vertelt Kamsteeg over de Amerikaanse deal met betrekking tot de Freeport Mijn in West-Papoea. De Amerikanen én Indonesië verdienen kapitalen aan die mijn, de Papoea’s zien er niets van terug.

Chris wordt vrij gelaten maar wordt in de gaten gehouden. Door zijn activiteiten kunnen ook zijn kinderen moeilijk werk vinden. Uiteindelijk mag hij wel in het openbaar getuigenis afleggen van wat hij heeft meegemaakt. Chris vertelt;

“Onder de belangstellenden bevond zich…een hoge Indonesische generaal, Wiyottu. Zijn interesse vloeide voort uit het feit dat zijn eigen vader in 1965 bij de massaslachtingen tegen de communistische PKI was doodgeschoten. Ik herinner me dat hij onder de indruk was toen ik in een toespraak zei dat ik mijn excuus wilde aanbieden voor het feit dat ik in het verleden Indonesiërs heb gehaat. Ik voegde daaraan toe dat ik nu niet meer haat en dat we het land samen moeten opbouwen met de taal der liefde. Want, zei ik, met de taal der liefde kan een blinde zien en een dove horen.” Wiyottu omarmde me en zei: “Chris, vandaag heb ik een Papoea ontmoet.”

Het is zoals ik mij Chris ook herinner. Trots op wie hij is en op zijn land, vriendelijk en positief, maar ook duidelijk in waar hij voor staat. Kamsteeg ervaart dat ook zo:

Voor wat de toekomst betreft, heeft Chris een duidelijke boodschap aan Indonesië. Hij wil iedereen eraan herinneren dat een piano niet alleen blanke toetsen heeft, maar ook zwarte. Alleen als beide in ere worden gehouden, klinkt de muziek mooi.

De toekomst stemt nog steeds niet hoopvol. Mensenrechtenschendingen zijn er aan de orde van de dag en het grote geld regeert. Het blijft dus zaak om aandacht hiervoor te vragen en daarom is dit boekje toch belangrijk. Daarnaast is het een mooi monumentje voor een bijzondere vent.

Gedroomd land

Gedroomd land van Henk C. Hoogink is het persoonlijke relaas van een man over West-Papua, onderdeel van het huidige Indonesië. Een verhaal dat verteld moest worden, daarom is het in eigen beheer uitgegeven.

Henk Hoogink wordt op 16 augustus 1961 als dienstplichtig marinier van net twintig jaar uitgezonden naar de laatste Nederlandse kolonie Nieuw-Guinea, het huidige West-Papua. In de regio hangt een gespannen sfeer omdat Indonesië regelmatig infiltreert in Papua, al of niet met steun van de Russen.

Maar hoe zat het ook weer met Papua? Leest u het hier nog maar eens na. Feit is dat de auteur zich ineens als dienstplichtige aan de andere kant van de wereld bevond, vaak in stressvolle situaties;

Het is adembenemend heet onder het ijzeren dek…Ondanks de pijn aan een ingegroeide teennagel deint het schip me in slaap. Een uur later wordt ik wakker geschud door een van de wachten: “Korp, er zwemt iemand naar ons schip”! Aangekomen op het dek hoor ik het ook…Er gaat van alles door mij heen: wie of wat is het? Als het een infiltrant is, met welk doel wil hij ons dan bereiken? Het verhaal over de handgranaat heeft veel indruk gemaakt…Het commando wordt gegeven om met de boordmitrailleur in de richting van het geluid te vuren…De volgende ochtend, als we al ver verwijderd zijn van de ankerplaats, hoor ik dat één van de jongens een militaire pet heeft zien drijven.

De auteur eindigt zijn diensttijd door een zwaar ongeluk maar herstelt in Nederland. Hij maakt carrière in de horeca maar vergeet Papua nooit en hij keert uiteindelijk in 1996 terug. Hij ziet hoe het land en de bevolking er aan toe is en het laat hem niet meer los. Hij zal nog dertien keer terugkeren en besluit de Stichting Manusia Papua op te richten. Deze stichting zet zich in voor de bevolking door het slaan van waterputten en de oprichting van een kraamkliniek. 

De kraamkliniek is een verhaal apart. Hoogink ontmoet Amelia Yigibalom en haar man Ones Weya. Amelia heeft jaren gevangen gezeten omdat zij verantwoordelijk werd gehouden voor het hijsen van de Morgenster, Papua’s nationale vlag. Zij is verpleegster en na haar vrijlating wilde zij graag een kraamkliniek leiden in de Baliem-vallei, in centraal Papua. Stichting Manusia Papua heeft dat onder meer mogelijk gemaakt:

Om ons project in Nederland te promoten, hebben we Amelia en Ones in 2008 gevraagd naar Nederland te komen. Ze zijn hier een mooie junimaand geweest en natuurlijk heeft hun verblijf grote indruk gemaakt. Ones wilde hier wel blijven. Na uitleg over taalproblemen, huisvesting, verblijfsvergunningen en andere consequenties, zoals bijvoorbeeld dat eenden in het park niet bedoeld zijn als warme maaltijd en er geen pinang in Nederland te koop is, heeft hij gelukkig vastgesteld dat het misschien toch niet zo’n goed idee was.

Hier begint ook mijn persoonlijke betrokkenheid. Ik ben zelf met mijn gezin drie maal in West-Papua geweest en ken Ones en Amelia. Ze hebben bij mij gelogeerd tijdens hun verblijf in Nederland. Helaas is Ones er niet meer, maar Amelia is nog altijd actief in de Baliem-vallei. 

Door die betrokkenheid ben ik ook geen objectieve lezer, het is voor mij een feest der herkenning. Van het land zelf maar ook omdat ik veel van de personen ken die in het boek voorkomen. Dat neemt niet weg dat de auteur, ook voor niet-ingewijden, een buitengewoon helder verhaal neerzet. Zijn eigen verleden daar, de geschiedenis van de regio, de huidige ontwikkelingen, zijn reizen en de Stichting, flora en fauna en mensenrechten, het komt allemaal aan bod in een bestek van zo’n 227 pagina’s. Hoogink is een geoefend fotograaf en dat is te zien aan de vele prachtige foto’s in het boek. Hopelijk draagt dit boek bij aan de bekendheid van een prachtig land en haar trotse inwoners.

Ooggetuige

Journalist Aad Kamsteeg is naar West-Papoea gereisd, tegenwoordig een provincie van Indonesië, en heeft daarover het boek Ooggetuige in Papua geschreven. De ondertitel is Verleden, heden en toekomst van een vergeten volk en dat trekt voorbij in zo’n 150 pagina’s én een bijgeleverde dvd.

Kamsteeg is al sinds de jaren zestig betrokken bij de Papoea’s en besloot om op een toeristenvisum naar West-Papoea te reizen om het verhaal van het land en zijn mensen op te tekenen. Op een toeristenvisum, omdat de vrije pers geen toegang heeft tot het land.

Eerst even resumeren. Nederland beloofde ooit de Papoea’s te begeleiden naar onafhankelijkheid maar heeft onder druk van de Verenigde Staten toegelaten dat Indonesië daar aan de macht kon komen. De zogenaamde “Daad van vrije keuze”, om wel of geen aansluiting bij Indonesië te zoeken was een aanfluiting zoals u kunt lezen in het boek van P.J. Drooglever. De inlijving bij Indonesië zorgt tot op heden ervoor dat de Papoea’s door een fors transmigratiebeleid een minderheid worden in eigen land. Daarbij worden de Papoea’s, ondanks allerlei geratificeerde verdragen, stelselmatig gedood, mishandeld en vernederd. U hoort daar weinig tot niets over in de media, vandaar dat “een vergeten volk” de lading goed dekt.

Kamsteeg reist het land door en praat met een groot aantal mensen. Met verzetsstrijders, met hulpverleners, met jonge goed opgeleide Papoea’s en met slachtoffers van het regime. Die persoonlijke verhalen maken ook direct de meeste indruk;

Naar buiten durft hij nauwelijks meer. Bijna drie jaar al niet. De geheime dienst heeft overal ogen en oren. Zelfs zijn directe buren weten niet dat hij op de vlucht is, ondergedoken…Zijn levensverhaal barst naar buiten, opgekropt als het kennelijk is…’Ik hoorde dat Densus 88 achter mij aan zat,’ brandt hij onmiddellijk los. ‘Omdat ik de Morgenster had gehesen. En ik had al eerder in de gevangenis gezeten. Nu wist ik dat het goed mis zat.’
Wacht even…Densus 88? Morgenster? Ja, Densus 88 zijn Indonesische troepen van Detachement 88, berucht onder de Papoea’s van westelijk Nieuw-Guinea…En de Morgenster? Dat is de vlag van de Papoea’s, voor hen symbool van onafhankelijkheid, maar voor Jakarta bewijs van verzet. Als je die vlag hijst…

Kamsteeg wisselt deze verhalen af met een beschrijving van de geschiedenis van Papoea en geeft aan de hand van thema’s als religie, gezondheidszorg, onderwijs en economie de huidige stand van zaken weer. Uiteindelijk wordt een blik naar voren geworpen. Is er een toekomst voor de Papoea’s, als zelfstandig, onafhankelijk volk met behoud van hun rijke tradities? De vooruitzichten stemmen somber. Allereerst moet er een dialoog op gang komen met Jakarta, waarin zowel Jakarta als de Papoea’s inbreng moeten tonen;

In de eerste plaats zou de immigratie van niet-Papoea’s moeten worden gestopt…Volgende eis is de terugtrekking van de militaire bezetting…Derde punt is dat…er respect komt voor verscheidenheid in etniciteit, cultuur, religie…Vierde eis is het functioneren van rechtbanken die niet corrupt zijn…en dat allemaal onder voorwaarde dat de Papoea’s niet alleen adviserende bevoegdheden hebben, maar binnen overeengekomen kaders zelf mogen beslissen.

Dit zijn voorwaarden om een start te maken. Van de Papoea’s zelf mag ook wat worden verwacht. Directe onafhankelijkheid, daar is niet iedereen voorstander van. Er moet een opgeleid kader zijn dat het land vooruit kan helpen. In die zin zouden er tussendoelen gesteld moeten worden als burgerrechten, scholing, gezondheidszorg en culturele eigenheid. Voorlopig lijkt het wachten op een machthebber waarmee in ieder geval de dialoog weer kan worden aangegaan.

Een nuttig boek dat, zoals de auteur aangeeft, geen verandering gaat brengen in de dramatische omstandigheden waarin de Papoea’s zich momenteel bevinden, maar wat hopelijk wel ertoe bijdraagt dat er in Nederland meer oog komt voor wat er met de Papoea’s gebeurt. Het enige minpunt; jammer van een aantal zetfouten en wat fouten in de genoemde jaartallen. Nauwgezet redigeren kan nooit kwaad.

Tot slot een persoonlijke noot; ik ben drie maal in West-Papoea geweest en ik ben, naast het prachtige land en de zee rondom, vooral getroffen door de bevolking. Ondanks alle ellende zijn het nog steeds trotse en positieve mensen met een unieke cultuur en ik hoop het land nog eens te mogen bezoeken.

Viktor Kaisiëpo

Het boek Viktor Kaisiëpo Msn, Een Perspectief voor Papoea is opgetekend door Willem Campschreur en heeft als ondertitel Het verhaal van mijn leven en mijn strijd. Het is het verhaal van een charismatisch man, een leider voor zowel Papoea’s in Nederland als in Papoea zelf, overleden in 2010.

Viktor Kaisiëpo werd geboren in 1948, in het toenmalig Nederlands Nieuw-Guinea. Zijn vader, Markus Kaisëpo werkte in Nederlandse dienst en was direct betrokken bij de ontwikkelingen die snel zouden volgen. Nederland bedacht dat de Papoea’s in sneltreinvaart opgeleid moesten worden om zelfstandig het land te kunnen besturen en Markus Kaisiëpo moest de bevolking hierover inlichten.

Dat liep anders. Nederland stond internationaal zwak en er kwam een dwingend voorstel van de Amerikanen; een tijdelijke overname van het bestuur door de Verenigde Naties, dan een interim-periode onder Indonesië en vervolgens een algemene volksraadpleging in 1969. Hierin kon gekozen worden tussen onafhankelijkheid of aansluiting bij Indonesië. Die volksraadpleging is er nooit geweest. Er werden door Indonesië kiesmannen aangewezen die delen van het volk zouden moeten vertegenwoordigen. Die kiesmannen waren al pro-Indonesië of werden met de dood bedreigd. Het gevolg: bijna 100% kiest voor aansluiting bij Indonesië. Een farce dus en wat erger is, omdat de Verenigde Naties zich niet kunnen veroorloven dat Indonesië het heil bij Rusland gaat zoeken, wordt het geaccepteerd. De papoea ondervindt er tot op vandaag de gevolgen van en dat is het kader van de strijd van Viktor Kaisiëpo.

Het gezin waarin Viktor opgroeit moet naar Nederland verhuizen. Hier gaat hij naar school en groeit hij op. Hij vindt een baan maar uiteindelijk krijgt hij politieke aspiraties. Hij neemt ontslag en besteedt al zijn tijd aan de zaak Papoea. Belangrijk hierin is zijn deelname aan het Russel-Tribunaal. Dit tribunaal bood een platform voor inheemse volken om op te komen voor hun recht. Kaisiëpo leerde breder te kijken dan alleen naar Papoea en zag dat er parallellen te trekken waren tussen de Papoea-problematiek en de Indianen in Amerika en de Inuit in Groenland. Hij opereert steeds meer internationaal en loopt bij de Verenigde Naties de deur plat om aandacht te vragen voor Papoea en de rechten van de bevolking.

In Nederland is hij actief met demonstraties (legendarisch is zijn bestorming van de VARA-studio, gekleed in niets dan een peniskoker) terwijl hij internationaal verschillende stichtingen en overlegorganen opricht. Op Fiji houdt hij zich 3 jaar lang bezig met het klimaat en ziet in dat ook dit onlosmakelijk is verbonden met de leefomstandigheden van inheemse volken.

Deze houding maakt de man Viktor Kaisiëpo zo belangrijk voor de belangen van Papoea en dat komt mooi naar voren in dit boek. Het uiteindelijke doel mag dan een onafhankelijke staat zijn, hij beseft dat dit in een breed verband aangepakt moet worden en er in tijdspannes gedacht moet worden van misschien wel 40 of 50 jaar, of nog langer. Directe onafhankelijkheid leidt nergens toe.

Er moet een kader worden opgebouwd van opgeleide mensen die een land kunnen besturen. Er moet een dialoog komen met Indonesië, waarin gesproken wordt over mensenrechten en gezondheidszorg. Als dat op orde is, en Indonesië hééft daartoe al een verdrag ondertekend, dan is er een basis om op voort te bouwen. Het land moet “ruggengraat’ krijgen. Kaisiëpo over zijn werkwijze:

Iedere Papoea heeft het recht om op te komen voor onafhankelijkheid  en ik heb het recht niet om dat te veroordelen. De Indonesiërs weten dat van mij. Anderzijds zal ik in mijn huidige positie niet moedwillig of provocerend met de Papoeavlag rondlopen want dat is een signaal dat je wilt vechten, de bekende rode lap om de stier mee uit te dagen. Ik moet het principe van de dialoog niet confronterend maar constructief bij de Indonesiërs op tafel leggen en verder praktisch en pragmatisch zijn in mijn uitlatingen.

Dit tekent de man en zijn handelswijze. Hij heeft het over de ontwikkeling van een visie, hoe de Papoea’s als volk en als cultuur kunnen overleven, want daar gaat het om. Er moet een cultuuromslag komen, Papoea’s moeten van passief toekijken actief gaan handelen. Toen duidelijk werd dat Kaisiëpo ongeneeslijk ziek was, kwamen er mensen naar hem toe met de vraag hoe ze nu verder moesten zonder leider. Zijn antwoord: wordt actief, ga wat doen.

De mogelijkheden liggen er namelijk. De hele wereld heeft zich gecommiteerd aan het recht op zelfbeschikking van de Papoea’s. Indonesië heeft de Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken ondertekend, waarin staat dat ‘inheemse volken hebben geleden onder historisch onrecht als gevolg van, onder andere, hun kolonisatie en onteigening van hun land, gebieden en middelen’.

Voor de toekomst is er dan ook een Papua Road Map, opgesteld door de (Indonesische!) wetenschapper Muridan Widjojo. Kaisiëpo heeft hier zijn bijdrage aan geleverd en het document geeft aan wat er nodig is om een toekomst voor Papoea op te bouwen. Niet onbelangrijk, het document eindigt met het hoofdstuk Verzoening:

Voor een proces van dialoog en verzoening heb je een aantal voorwaarden nodig. Rust en stabiliteit zijn onontbeerlijk maar daarnaast heb je bijvoorbeeld niet-corrupte rechtbanken nodig…Aan beide zijden moet het besef gaan leven dat er open en eerlijk gepraat moet worden en dat betekent dat de Papoea’s er mee akkoord moeten gaan dat ook aan hen eisen worden gesteld. Ze zijn niet heilig in dat proces. Eén eis zal zijn dat ze niet de hele tijd om onafhankelijkheid vragen terwijl het over verzoening gaat.

Kaisiëpo vraagt hiermee nogal wat van zijn volk maar hij heeft het ook over een kanteling in het denken. Kom vanuit de slachtofferrol en ga aan de slag. Dat kan ook zonder Viktor Kaisiëpo, de mogelijkheden zijn er.

Het is een wat lange bespreking maar het geeft misschien een beetje mijn betrokkenheid aan bij het onderwerp. Ik ben een aantal malen in West-Papoea geweest en heb Viktor Kaisiëpo gesproken en heb hem horen spreken. In dit boek komt goed naar voren wie hij was als activist en als mens en wat zijn visie is. Het is jammer dat hem niet de tijd vergund was om zelf zijn verhaal op te tekenen, ik denk dat het boek dikker was geworden en nog meer aan verdieping had gewonnen. Het is niet anders. Het is een prachtig portret van een inspirerende man die alles in het werk heeft gesteld om de weg te banen voor een prachtige toekomst van een fantastisch land, West-Papoea.

Voor meer informatie over West-Papoea en zijn achtergronden verwijs ik naar:

– Mijn artikel over het boek Een daad van vrije keuze van P.J. Drooglever
– de website van de Stichting Hulp aan Papua’s in nood of HAPIN
– de website van de Stichting Papoea Cultureel Erfgoed of PACE
– de Facebookpagina van de Stichting Pro Papua
– onderstaand filmfragment. Interview met Viktor Kaisiëpo door Evelien Veenhuizen op de
Conferentie Papua Pride 2009 in Utrecht
– fragmenten op youtube over de uitvaartdienst van Viktor Kaisiëpo, o.m. hier

En Viktor? Viktor is er nog. Ik laat hem nog één maal spreken, even voor zijn overlijden:

Het paradijselijk verlangen naar een betere wereld…heeft mij mijn hele leven richting gegeven en ook nu put ik daar kracht uit. Mijn zekerheden komen voort uit de wetenschap dat die wisseling gaat plaatsvinden en dat je daar niet onrustig over hoeft te zijn. We leggen het oude af voor het nieuwe en ik ben er van overtuigd dat die nieuwe wereld komt.

Weke knieën

Een Daad van Vrije Keuze van P.J. Drooglever is een lijvig boek. Het is ook een noodzakelijk boek. Het beweegt zich op een onherbergzaam terrein, op vergeten terrein en wordt door weinigen gelezen. Dat is jammer en daarom breek ik hier een lans.

Het handelt over een gebied dat mij na aan het hart ligt, West-Papoea. Ooit had Nederland dit gebied onder zijn hoede, dat weten velen. Nu niet meer, dat is ook bekend. Waarom West-Papoea niet meer onder Nederland resideert maar wel onder Indonesië, dat is een proces waar Nederland liever over zwijgt.

Tot aan 1999, toen de kamerleden Middelkoop (GPV) en Van den Berg (SGP) bij de minister van Buitenlandse Zaken Van Aartsen aandrongen op een onafhankelijk onderzoek naar de gang van zaken rondom de zogenaamde Daad van Vrije Keuze. Deze “Daad” leidde tot de overdracht van West-Papoea (Nieuw-Guinea) aan Indonesië. Er werd opdracht gegeven tot dit onderzoek en dit boek is het resultaat.

Het is een zwanenzang van ruim 700 pagina’s over een oorspronkelijk volk. Nederland deed een mooie belofte; het volk moet ontwikkeld worden en uiteindelijk volgt het recht op zelfbeschikking. Indonesië zag dat anders. Soekarno brulde luid dat Nieuw-Guinea onlosmakelijk met Indonesië verbonden was. De Verenigde Staten rook enorme onraad. Als Nederland moeilijk gaat doen tegen Soekarno is er heibel. Een kwade Soekarno rent snel naar de Russen en dat moet voorkomen worden. Er komt een oplossing. Onder sterke druk van Amerika komt Nieuw-Guinea eerst onder het bestuur van de Verenigde Naties, waarna het gebied op 1 mei 1963 aan Indonesië werd overgedragen. Als tegemoetkoming aan Nederland kwam er een “Daad van vrije keuze” na een aantal jaren Indonesisch bewind. Daarbij zouden Papoea’s zich mogen uitspreken of zij de band met Indonesië willen voortzetten of verbreken.

Hier begint de schande. Er is geen sprake van vrije keuze. Omdat niet iedere Papoea kan gaan stemmen, het gebied is te onherbergzaam, worden er per district voormannen aangewezen die het district vertegenwoordigen. Indonesië pakt deze voormannen op, bewerkt en intimideert ze zodanig dat tegen stemmen geen optie is en daar hebben we een uitslag: 100% voor aansluiting bij Indonesië. De Verenigde Naties staat er bij en kijkt er naar…

De weke knieën van Nederland en de VN hebben gezorgd voor een desastreuze situatie heden ten dage. Papoea’s worden onderdrukt, geïntimideerd en vormen bijna een minderheid in eigen land. Dat komt onder meer door een stevig transmigratieprogramma waarbij Indonesiërs worden ingevlogen om in West-Papoea een bestaan op te bouwen. De gezondheidszorg is ver onder de maat, onderwijsprogramma’s lopen achter en corruptie viert hoogtij. Mensen zitten 15 jaar vast voor het hijsen van “hun” vlag, de Morgenster. Papoea’s worden bij willekeur vermoord, verkracht of domweg genegeerd. De tsunami in o.a. Aceh van 2004 kreeg alle aandacht maar een, overigens wat lichtere, tsunami in Papoea in 1998 werd doodgezwegen.

Dit boek geeft het complete proces weer van hoe het Nieuw-Guinea conflict ontstond, wie de hoofdrolspelers waren en wat de uitkomst was. Het is een boek over de geschiedenis van Nederland en zijn kolonie, over een volk wat tussen machten heen en weer wordt geschoven en dus over internationale politiek. Zeer lezenswaardig geschreven en een mooi document over een niet zo’n mooie bladzijde in onze geschiedenis. Lees het!

Een persoonlijke noot: waarom houd ik me bezig met Papoea’s en niet met de meer knuffelbare Tibetanen bijvoorbeeld? Mijn familie heeft er een verleden liggen en daarom ben ik er een aantal maal geweest. Dat schept een zekere band. Verder heeft mijn land daar ooit iets beloofd. De Papoea weet dat en herinnert je er aan. Hij neemt je overigens niets kwalijk, maar dit zorgt er wel voor dat je gaat nadenken over de geschiedenis. Verder is het een schitterend, ruig land met een unieke flora en fauna. Het stenen tijdperk ligt er binnen handbereik. Tenslotte, de bevolking. De Papoea is een natuurmens, heeft een prachtig en oorspronkelijk uiterlijk en een buitengewoon goed gevoel voor humor. Ze kunnen erg nors kijken maar schaterend lachen en zich op de knieën slaan van plezier.

Op zaterdag 28 november 2009 vindt er in Utrecht in de Jacobikerk een manifestatie plaats “Papua Pride”. De Daad van Vrije Keuze is nu veertig jaar terug en dit wordt aangegrepen om naar de toekomst van Papoea te kijken. Sprekers, zang, dans, kunst en eten; er is genoeg te doen. Ik zal daar zelf dit boek en de Engelse vertaling ervan verkopen. Ben je in de buurt, kom vooral langs en verdiep in je in het Land van de Paradijsvogel.

Boeken over hetzelfde onderwerp:

John Saltfort, 2003 – The United Nations and the Indonesian takeover of West Papua
1962-1969; The Anatomy of Betrayal. RoutledgeCurzon, London.
Chris L.M. Penders, 2002 – The New Guinea debacle, Dutch decolonisation and Indonesia 1945-1962. KITLV Press, Leiden. ISBN 90 6718 193 5