Als er weer een nieuwe pil van Rita Monaldi en Francesco Sorti uitkomt weet ik het al. De gang naar de boekhandel is onvermijdelijk. Zo ook met Mysterium, de laatste telg uit de zevendelige romancyclus over de castraatzanger, diplomaat en spion Atto Melani.
In Mysterium wordt een sprong in de tijd gemaakt. Het speelt zich af voor de overige delen, als Atto Melani nog niet de gevreesde diplomaat is, maar een jonge castraat die op weg is naar het Franse hof voor een optreden. Hij reist per schip met zijn begeleider, een secretaris en een gezelschap van castraten, filologen en boekhandelaren en een bibliothecaris.
Het schip wordt gekaapt, er volgt een schipbreuk en het gezelschap raakt, samen met twee kapers, verzeild op het eilandje Gorgona. Hier vinden ze sporen van een Slavonische monnik die een indicatie geven van een grote schat aan verloren gewaande historische geschriften. Als dan ook nog blijkt dat een mysterieuze moord enkele jaren ervoor in Rome hier direct mee te maken heeft, wordt langzaamaan het geheim achter de geschriften ontrafeld.
Dat langzaamaan mag u gerust letterlijk nemen. Monaldi & Sorti hebben uitputtend bronnenonderzoek gedaan en lijken ook alles gebruikt te hebben. Dat is ook meteen de valkuil van dit boek. Er zijn uitgebreide bespiegelingen opgenomen over Copernicus en Galilei, over het waarheidsgehalte van de geschiedschrijving, over Plato en Aristoteles en ga zo maar door. Een beetje in deze trant:
‘Tussen Copernicus en Galilei liggen negentig jaar. In die periode zijn er elf pausen geweest, en geen van hen heeft bezwaren tegen Copernicus geuit, integendeel, ze hebben hem vaak juist gesteund!’…’Laat dit voldoende zijn: Gregorius XIII voltooide zestig jaar geleden de hervorming van de kalender door zich op de Tabulae prutenticae te baseren, de tabellen die aan de hand van Copernicus’ theorieën waren samengesteld!’
Dat gaat zo bladzijden lang door en dan nog over tal van andere onderwerpen. Er zijn mensen die zo’n boek dus niet doorkomen. Ik wel. Het is mijn persoonlijke afwijking dat ik hoofdstukken lang geschiedenisfeitjes aan mij voorbij kan laten trekken. Gelukkig zorgen de onderlinge verhoudingen tussen de personages voor een hoop verluchting tussendoor. Boekhandelaar Scioppius en bibiliothecaris Naudé zitten elkaar het hele boek door in de haren:
‘Sodomiet, hè?’ zei hij tegen Scioppius met een leep gezicht. ‘Scaliger maakte je uit voor sodomiet. Nou, allemachtig, da’s een goeie! Die miste ik nog, jajaja. Hoe kan het dat ik dat niet eerder wist?’…
Scioppius verstrakte, als door een adder gebeten. Toen siste hij met ogen als spleetjes: ‘Waag-het-niet begrepen? Als je ook maar iets dergelijks probeert te denken, vuile pederast, dan…’ Hij trok een schoen uit en zwaaide er dreigend mee.
Kortom, een boek voor liefhebbers van geschiedenis, filologie en geschriften in het algemeen. Ik heb er van genoten.
Vertaling: Jan van der Haar
Quis leget haec? 