Cohen

Ik had De demonen van Leonard Cohen van Francis Mus nog in de kast liggen en het recente overlijden van de dichter/zanger was voor mij aanleiding het te lezen. Het is geen biografie maar een zoektocht naar de mens achter het werk. Dat gebeurt door duiding van een groot aantal teksten aan de hand van een aantal begrippen. Teksten uit Cohen’s romans, dichtbundels en muzieknummers worden doorgelicht op: imago, kunstenaarschap, vervreemding, religie, macht, verlangen en verlies en ontmoeting.

Werkt dat? Ten dele. In het nummer I’m your man zingt Cohen over het masker dat hij draagt en dat wordt door de auteur graag gebruikt voor die verschillende invalshoeken;

…wie wil weten wie Cohen – de mens en de kunstenaar – écht is, moet verder durven kijken. In dit boek wil ik daarom op zoek gaan maar de vele verschillende gedaantes waarin Cohen zich aan zijn publiek presenteert. Uit die zoektocht zal algauw blijken dat die talrijke maskers veel meer zijn dan een onschuldig spel. Uit elk masker spreekt, vaak op een subtiele en onvermoede manier, een reële bezorgdheid over existentiële vragen inzake leven, dood, religie, roeping, macht, liefde en seks.

Nu kan je bovenstaande toepassen op iedere  willekeurige veelschrijver en ik heb niet het idee dat ik Cohen heel veel beter ken, maar desondanks geeft het een paar fascinerende inkijkjes in zijn kunst. Zo was ik niet zo bekend met het feit dat Cohen als schrijver en dichter is begonnen. Hij kwam relatief laat tot de muziek, niet in het minst omdat hij niet beschikt over een gouden keel, iets waar hij in Tower of Song overigens mooi de draak mee steekt. Hij wist zijn donkere stem overigens om te buigen tot zijn grootste handelsmerk.

Het boek leert mij meer over bekende nummers als Suzanne en So long, Marianne maar gelukkig ook over de mens Leonard Cohen zelf. Hij is zelf joods, is opgegroeid met katholieke tradities en is zelf jarenlang bij boeddhisten in de leer geweest. Elementen die allemaal in zijn werk terug te vinden zijn. Het is ook een eigenzinnige man. Hij sloot zich aan bij Israël in de Jom-Kipoeroorlog, trok zich terug op een Grieks eiland om te schrijven, was jarenlang bekend als rokkenjager en is volgens eigen zeggen geboren in een pak. Hij zag er geen been in om een optreden af te breken als hij niet in de juiste stemming was.

Geen biografie dus geen feitelijke opsomming van levensgebeurtenissen. Die biografie is er al, I’m your man geschreven door Sylvie Simmons en die lees ik wellicht nog eens, maar dit boek deed mij vooral in de teksten duiken van Cohen. Ik kende er een aantal, maar sommige zie ik in een ander licht en dat is winst. Sommigen kende ik niet, snap ik ook niet direct maar dat is vaak het mooie, ze roepen een gevoel op. Het is soms lastig uitleggen waarom teksten mij zo aanspreken. Ik had dat met de poëzie van J.W. Oerlemans en ik heb dat met veel teksten van Cohen, ze passen mij als een jas. Daarom ook lees ik dit boek, om die teksten beter te begrijpen en om passages als deze;

De titel van het nummer ‘Democracy’ lijkt bijvoorbeeld een filosofische bespiegeling over een politieke bestuursvorm aan te kondigen, maar is vooral een opsomming van concrete voorbeelden. De democratie is ‘coming from the sorrow in the street, from the homicidal bitchin’ that goes down in every kitchen to determine who will serve and who will eat.’

Prachtig, maar niet zo prachtig als Cohen’s bekende maar oh zo mooie zin uit Anthem. Dat hij ruste in vrede;

‘There is a crack in everything, that’s how the light gets in’

Springsteen

Ik zit de laatste tijd behoorlijk in de “populaire” muziek, dus u bent vast gewaarschuwd. Dit keer was het de beurt aan de autobiografie van de Amerikaanse rockster Bruce Springsteen, Born to run.

Geen ghostwriter, maar geschreven door de man zelf en sinds Bob Dylan de Nobelprijs voor literatuur heeft gewonnen kijk ik nergens meer van op. Maar….de man blijkt een zeer onderhoudende schrijver en ik heb mij geen moment verveeld met die ruim 500 pagina’s.

Het is het verhaal van een jongen met Nederlands-Iers-Italiaanse voorouder die opgroeit aan de oostkust van de Verenigde Staten, in New Jersey. Geen makkelijke jeugd, met een vader die weinig naar hem omkeek. Opgegroeid in een arbeidersmilieu waar hij later zoveel over zou zingen. De muziek grijpt hem en hij werkt zich op via kleine bandjes tot uiteindelijk zijn eigen band, de E-Street Band.

Het is wel een mannetje, die Bruce. Hij is de baas en ieder lid van zijn band heeft zich te voegen naar zijn wensen. Daar zitten niet de minste muzikanten tussen, zoals de gitaristen “Little” Steve van Zandt en Nils Lofgren en de bekende saxofonist Clarence Clemons. Maar het werkt, ze hebben wereldwijd succes. Dat is overal keurig terug te lezen, maar wat dit boek zo interessant maakt zijn de verhalen achter de nummers. Zijn wereldhit “The River” was zijn doorbraak als tekstschrijver, zo zegt hij;

Ik baseerde het nummer op de ineenstorting van de bouw eind jaren zeventig in New Jersey, de recessie en de moeilijke tijd die mijn zus Virginia en haar gezin moesten doormaken. Ik zag hoe mijn zwager zijn goedbetaalde baan verloor en zonder klagen hard werkte om te overleven. Toen mijn zus het nummer voor de eerste keer had gehoord, kwam ze naar de kleedkamer, omhelsde me en zei: ‘Dat is mijn leven.’. Dat is nog steeds de beste recensie die ik ooit heb gehad.

Het boek geeft inkijkjes in zijn privé-leven, hoe hij uiteindelijk trouwt met Patti Scialfa en kinderen krijgt, maar ook hoe hij worstelt met depressies. Hij spaart zichzelf niet als hij het er over heeft;

Ik gaf mezelf er niet vaak aan over, maar ik kon het wel, zwijgen, juist voldoende om mijn geliefden doodsangst aan te jagen…Ik gebruikte dan snelheid en roekeloosheid om mijn eigen razernij en woede te uiten met als enige doel mijn passagier bang te maken. Het was walgelijk, intimiderend, gewelddadig en vernederend gedrag waar ik me achteraf enorm voor schaamde.

Wat vooral bij blijft van dit boek is de enorme gedrevenheid van de muzikant. Hij heeft geen prachtige stem, hij moet het hebben van hard werken en een tomeloze energie. Live optredens duren in de regel langer dan drie uur waarin hij onafgebroken in de weer is. Het ontstaan van zijn belangrijkste albums maak je van dichtbij mee, waarbij zijn folkalbum The Seeger Sessions voor mij onbekend was en een mooie eye-opener. Prachtig is het fragment waarin hij door Mick Jagger wordt gebeld of hij met een concert van de Stones wil meespelen. Springsteen, de miljoenenartiest die hij inmiddels is, is onder de indruk als hij mag meespelen met de mannen die zijn genre muziek hebben uitgevonden. Prachtig leesvoer is het. Op internet is het meeste van zijn werk te vinden, inclusief veel live-optredens. Trek er eens een paar uur voor uit, het is genieten.

Vertaling; Rob de Ridder