Café

Ik zag De ballade van het treurige café van Carson McCullers toevallig liggen in de boekenweek. Opnieuw vertaald, vriendelijk geprijsd en hij stond op de verlanglijst dus die was snel aangeschaft. Daar heb ik geen spijt van.

Honderdtwaalf pagina’s, maar wat een prachtig boek. Ik word al blij van de eerste zinnen;

Het plaatsje zelf is saai. Het heeft niet veel te bieden, afgezien van een katoenfabriek, de huisjes waar de arbeiders wonen, wat perzikbomen, een kerk met twee gebrandschilderde ramen en een troosteloze hoofdstraat van nog geen honderd meter lang. Op zaterdag komen de pachters van de nabijgelegen boerderijen een dagje buurten voor een praatje. Voor de rest is het een godverlaten oord, ver weg en vervreemd van alle andere plaatsen op de wereld…Op zulke middagen in augustus, als het werk erop zit, is er helemaal niets te doen. Je kunt net zo goed naar de Forks Falls Road lopen om te luisteren naar de dwangarbeiders.

Een lang citaat om te beginnen maar het zet direct de sfeer neer waarin dit verhaal zich afspeelt. Langzaam wordt het grote, dichtgetimmerde huis geïntroduceerd, half geschilderd en verzakt, waar wellicht toch nog iemand woont.

Ooit was dat huis van Miss Amelia. Een lange, rijke, stuurse vrouw die een winkel drijft. Ooit was ze tien dagen getrouwd, maar ze heeft haar man al snel de deur gewezen. Dan komt haar neef Lymon langs. Deze gebochelde dwerg maakt iets in haar los. Ze ontdooit wat en Lymon mag bij haar intrekken. De winkel wordt langzaam omgetoverd tot een café met Lymon als stralend maar intrigerend (in letterlijke zin) middelpunt. McCullers wist mij hier te pakken met haar schrijfstijl;

Uiteraard waren ze elke ochtend in het café en vaak zaten ze uren samen bij het haardvuur boven in de woonkamer. Want ’s nachts voelde de gebochelde zich niet lekker en was bang als hij in het donker lag te staren. Hij had een diepe angst voor de dood. Daarom wilde Miss Amelia hem niet alleen onder die angst laten lijden. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het succes van het café voornamelijk aan hem te danken was. Het verschafte hem gezelschap en plezier, en het hielp hem de avond door te komen. Stel dan aan de hand van die vluchtige impressies een totaalbeeld van die jaren samen. En laat het maar even betijen.

Het maakt mij direct benieuwd naar het vervolg. Ik zal er niet teveel over weggeven. De ex van Miss Amelia verschijnt weer en dat is geen goed nieuws. Uiteindelijk verwordt het populaire café tot het dichtgetimmerde huis aan het begin van het verhaal. Dan hebben we verraad, liefde, jaloezie en geweld achter de kiezen in een ijzersterk verhaal. En het einde? Het laatste hoofdstuk heet “De twaalf stervelingen” en gaat over de dwangarbeiders op Forks Falls Road, die zingend hun werk verrichten. Wellicht zitten er wat van de hoofdpersonen tussen, misschien niet. Maar ze werden niet voor niets al genoemd aan het begin van het boek en dat maakt het verhaal prachtig rond.

Vertaling: Molly van Gelder

Overigens heeft Suzanne Vega muziek geschreven bij het werk van en over Carson McCullers, zoals Twelve Mortal Men.

Makkelijk Leven

Het thema van de Boekenweek 2017 is ‘Verboden Vruchten’, en Herman Koch mocht daar met zijn novelle Makkelijk Leven inhoud aan geven. Dat heeft hij gedaan. U leest het goed, ik zeg niet ‘Dat is hem gelukt’, dat is wat anders.

Tom Sanders is een rijke en succesvolle schrijver. Zijn zelfhulpboek Makkelijk Leven is vertaald en is een regelrechte bestseller. Hij gelukkig getrouwd met Julia en heeft een zoon Dennis in Canada wonen (Mijn oudste zoon is saai – het heeft geen zin om eromheen te draaien) en een andere zoon Stefan, die getrouwd is met Hanna:

Met zijn huwelijk is het precies andersom als met Dennis. Wij vinden zijn vrouw niet leuk. Echt niet leuk.

Op een verjaardagsfeestje komen Hanna en Stefan dan ook niet opdagen. Totdat…er gebeld wordt. Hanna staat voor de deur en wil praten met Tom. Stefan, zijn favoriete zoon is over de schreef gegaan en heeft haar geslagen.

Hoe gaat de succesvolle auteur van het zelfhulpboek om als hij zelf met tegenslag wordt geconfronteerd? Hij schreef het toch zo duidelijk op voor zijn publiek. Sterker, achterin dit boek staan de regels, die feitelijk op een A4 passen keurig opgesomd;

Probeer problemen niet altijd op te lossen door eraan te denken; vaak worden ze eerder opgelost door er niet aan te denken.

Tom zoekt dus niet de confrontatie met zijn zoon. Hij ontmoet hem, maar het onderwerp wordt vermeden. Hij denkt er wel over na. Wat heeft Hanna gedaan om zijn zoon zo ver te krijgen? Hoe staat ze er zelf in?

In plaats van haar te zien als de verwende, ontevreden vrouw met wie mijn zoon nooit had moeten trouwen kon ik haar misschien wel helpen…Misschien had ze mijn zoon ook wel zo gezien: als een nieuwe aanschaf. Een espressoapparaat. Ze had hem ergens zien staan op een feestje…en ze had hem mee de dansvloer opgetrokken…En daarna was ze net als met alle voorgaande nieuwe aanschaffen ontevreden geworden.

Wellicht voelt u hem al aankomen, de hulp wordt geboden en de verboden vrucht wordt inderdaad geplukt. De succesvolle schrijver vindt overigens niet dat hij hierdoor diep valt;

Nee, ik ben niet ten val gekomen. Er zijn hooguit een paar dingen gebeurd die mij aan het denken hebben gezet. Niet meer dan een appendix…die ik vandaag de dag aan Makkelijk Leven zou kunnen toevoegen…En het opgepimpte eindresultaat vervolgens voor het volle pond in de boekwinkel leggen.

Waarbij ik overigens ‘gepimpt’ zou gebruiken in plaats van ‘opgepimpt’, maar dat terzijde.

Ik was niet helemaal tevreden met dit boek. Ik heb destijds de roman Het Diner gelezen en hier wordt toch een beetje teveel dezelfde thematiek aangehaald. Ook daar wordt men geconfronteerd met ontoelaatbaar gedrag van een zoon. Ik had wat originelers verwacht. De schrijfstijl is zoals we gewend zijn van Koch, prettig licht-ironisch, maar in die 94 pagina’s emmerde het mij af en toe wat te lang door, bijvoorbeeld over de uitweiding over de bediening in restaurants.

Samenvattend dus keurig binnen het thema maar voor mij niet zo verrassend. Op naar de volgende.

Wals

Twee jaar voordat F. Scott Fitzgerald zijn roman Teder is de nacht uitbracht, met veel autobiografisch materiaal, had zijn vrouw Zelda Fitzgerald al een portret gemaakt van haar leven met Scott in de, eveneens autobiografische, roman Mag ik de wals?

Zij had dat boek geschreven als werktherapie toen ze voor de tweede keer wegens mentale labiliteit was opgenomen in een kliniek in Baltimore. Haar man reageerde woedend toen ze het manuscript naar zijn uitgever stuurde. Zijn beschuldigingen waren dat Zelda hetzelfde materiaal gebruikte als waar hij mee werkte voor zijn roman, iets met gras voor de voeten wegmaaien dus. Scott beschouwde Zelda’s leven als privé-materiaal, waarop hij, als vakman, het alleenrecht bezat. Dat liep anders, het boek kwam er en de uitgever kon er wat voorschotten mee terug verdienen die al aan Scott waren uitgekeerd.

Het is een autobiografische roman, maar het was toch een wat ander boek dan ik mij had voorgesteld. Dat heeft te maken met het feit dat er toch een wat beperkter deel van hun leven wordt beschreven als dat ik in Fitzgerald’s biografie heb gelezen, ik was te verwend. Scott en Zelda worden beschreven als Alabama en David Knight. Alabama’s jeugd, hun ontmoeting en huwelijk, hun verblijf in Frankrijk, het mislukken van hun relatie en haar ineenstorting komen allemaal wel voorbij, hoewel in aangepaste vorm. Zo wordt Alabama niet wegens geestelijke ineenstorting opgenomen, maar wegens een bloedvergiftiging. Er wordt vrij lang stilgestaan bij de pogingen van Alabama/Zelda om balletdanseres te worden. Alabama zou zelfs in Napels optreden, iets dat Zelda nooit heeft gedaan.

Hoe is het boek geschreven dan? Daar is wel iets over te zeggen, de kwaliteit wisselde namelijk nogal. Allereerst, het is geen hogere wiskunde. Het is een keurig, chronologisch verteld verhaal. De tijdsprongen die er voorkomen zijn lineair, recht naar voren dus. Wat mij vooral opviel waren enkele draken van zinnen tegenover een paar prachtige vondsten en dat naast weer veel meer onbegrijpelijke (althans, voor mij) vergelijkingen. Ik wil graag vanaf het begin meegenomen worden door een verhaal. Dan helpt zin 4 van dit boek niet echt;

De meeste mensen bouwen de kantelen van hun leven met compromissen, trekken hun onneembare forten op uit verstandige toegeeflijkheid en timmeren hun filosofische ophaalbruggen met behulp van een emotioneel opportunisme en verschroeiende strooptochten in de kokende olie van zure druiven.

En dan moet je nog 230 pagina’s. Maar zet door, er komen ook mooie dingen. De volgende zin, met name het laatste deel, is prachtig:

Alabama droeg roze en gebleekt linnen en samen met David zat ze onder de vinnen van de plafondventilator die de zomer aan draaglijke stukjes sloeg.

Wauw. Dat op pagina 46 en ik ging er nog eens goed voor zitten. Zo fijn zag ik ze niet meer, maar wat ik wel veel zag waren vergelijkingen. Zo veel dat het ging opvallen. Vergelijkingen dienen een doel, ter beschrijving van een plaats of situatie, maar het moet wel hout snijden. Wellicht snap ik het niet, maar wat te denken van:

• haar moeder verrichtte haar werk als een kasteelvrouwe die zich met een arme boer bemoeit
• Lady Sylvia fladderde door de zaal als een ondoorschijnende massa protoplasma die over een zandbank beweegt
• haar armen deden haar denken aan een zijlijn van de Siberische spoorwegen
• ze werkte tot ze zich voelde als een opengereten paard in de arena dat zijn ingewanden achter zich aansleept

Geloof me, er zijn er meer, tot en met het Nederlandse jongetje dat de dijken redde. Al met al is het best een vermakelijk boek, waarvan de meerwaarde voor mij er vooral in schuilde dat er, na het lezen van de romans en biografie van F. Scott Fitzgerald, herkenbare patronen verschenen, maar nu verteld door Zelda.

Waar Scott op 44-jarige leeftijd aan een hartaanval overleed, kwam Zelda op 47-jarige leeftijd om door een brand in de kliniek waar zij toen verbleef. Tijd voor andere boeken, maar het was aangenaam vertoeven met die twee.

Vertaling; Keith Kanger Snell en Geerten Maria Meijsing

 

Fitzgerald

Omdat ik mij wat aan het verdiepen ben in het echtpaar F. Scott Fitzgerald en zijn vrouw Zelda, mag de biografie over Fitzgerald, The Far Side of Paradise van Arthur Mizener niet ontbreken. Het boek kwam uit in 1951, dus 11 jaar na de dood van Fitzgerald. Dat heeft voor- en nadelen. Het boek kan wat gedateerd overkomen, aan de andere kant is het redelijk heet van de naald, want de primaire bronnen (zoals Ernest Hemingway) kunnen allemaal nog geraadpleegd worden.

Wat dit boek zo interessant maakt is het kijkje in de keuken van een wereldberoemd schrijver. De chronologische levensloop staat er ook in, maar die kunt u op het internet makkelijk zelf terugvinden. Wat daar niet op staat is hoe hij zijn leven van alledag terug liet komen in zijn werk. Mizener maakt veelvuldig gebruik van citaten uit het werk van Fitzgerald, om te laten zien hoe gebeurtenissen uit zijn leven omgezet werden in proza;

The code of the Southern gentleman which his father taught him at this time – the belief in good manners and right instincts – stayed with him as an ideal all his life. Nick Carraway, the narrator in The Great Gatsby who is from St. Paul, Minnesota, has been told by his father to remember, when he is tempted to criticize others, that “a sense of the fundamental decencies is parcelled out unequally at birth”. In Tender Is the Night Dick Diver’s father…has taught him the need for ‘good instincts, honor, courtesy, and courage…

Zijn verhouding en later zijn huwelijk met Zelda is een complex verhaal. Beiden zijn ze jaloers, Scott wordt een steeds grotere alcoholist en Zelda wordt gediagnosticeerd met schizofrenie. Ook met de verdiensten gaat het op en neer. Hij schrijft grote romans en veel korte verhalen maar het geld wordt er doorheen gejaagd in de periodes waarin hij niet actief is. Ze verblijven zowel in Europa, voornamelijk in Frankrijk, als in de Verenigde Staten. Hij wisselt periodes af van grote productiviteit, vaak ingegeven door geldnood, met periodes van nietsdoen. Dat is wel eens lastig toegeven:

It was a brave show, and publicly Fitzgerald did his best to make it appear that they had their lives under control; privately however, he was discouraged about the way they were living and its effect on his work. Out of one of those states of depression…he wrote…: “I’m having a hell of a time because I’ve loafed for 5 months and I want to get to work…I should like to sit down with 1/2 a dozen chosen companions and drink myself to death but I am sick of life, liqour and literature…”

Triest genoeg is dat wel wat hij deed. Zijn vrouw werd permanent opgenomen in een sanatorium. Fitzgerald bleef schrijven maar lichamelijk was hij er steeds slechter aan toe. Uiteindelijk overleed hij aan een hartaanval op 44-jarige leeftijd.

Ik heb maar twee romans van de man gelezen en die bevielen best maar hij heeft ontzettend veel meer geschreven. Mizener zet het even in perspectief:

While Hemingway was producing “the first forty-nine stories” and Faulkner around fifty, Fitzgerald was producing one hundred and sixty – not to mention thirty-odd articles, a scattering of poems, plays, and radio work, and a three years’ supply of movie scripts. Of Fitzgerald’s one hundred and sixty stories, at least fifty…are serious and succesful stories, and perhaps half of these are superb. Even if we assume that Hemingway’s forty-nine and Faulkner’s fifty are all first-rate – and this is evidently a false assumption – Fitzgerald as a serious writer of short stories compares very favorably with them both.

Voor de liefhebber is er dus genoeg te lezen. Ik ga door met werk van zijn vrouw, Zelda. Zij schreef een autobiografische roman. Zo zie ik het weer eens vanuit een ander gezichtspunt.

Teder

Na zijn grote roman De grote Gatsby meteen maar het andere grote werk gepakt van F. Scott Fitzgerald, Teder is de nacht. De verwachtingen waren redelijk hoog gespannen en die werden ten dele ingelost.

Hoofdpersonen zijn zenuwarts Dick Diver en zijn zenuwzieke vrouw Nicole Warren. Zij wonen in de jaren twintig van de vorige eeuw aan de Franse Rivièra en omringen zich met voornamelijk Amerikaanse vrienden. Ze leven daar het goede leven tot er een actrice arriveert, Rosemary Hoyt. Dan begint de ellende;

Maar Dick Diver – hij was geheel zichzelf. Ze bewonderde hem in stilte…O, ze koos hem, en Nicole, die haar hoofd ophief, zag dat ze hem koos en hoorde, hoe ze even moest zuchten omdat iemand anders hem al bezat.

Na ruim 80 pagina’s beginnen eigenlijk de verwikkelingen pas en ik vond de aanloop ernaar vrij lang. Ik hoef er niet veel over te vertellen, de kern is dat Dick valt voor Rosemary en langzaam maar zeker verwordt van een populaire zenuwarts tot hopeloze dronkaard, terend op de zak van zijn puissant rijke vrouw. Ook Nicole valt uiteindelijk voor een ander. Er overlijdt nog iemand, er wordt gevochten en dames belanden in het gevang. Er gebeurt dus genoeg en het wordt allemaal in een aangename stijl opgeschreven, maar het had voor mij wat korter en bondiger gemogen.

Daarom zijn de verwachtingen deels ingelost. Fitzgerald heeft nu zo’n 350 pagina’s nodig voor zijn verhaal, waar hij in De grote Gatsby alles bundelt in 159 pagina’s. Dat vind ik veel sterker. Wat dan wel weer erg interessant is, is dat het verhaal een blauwdruk is van het leven van Fitzgerald zelf. Ook alcoholist en getrouwd met een zenuwzieke vrouw. Dat geeft een scene, waarin Nicole een zenuwinzinking heeft toch meer lading;

Nicole lag geknield bij de badkuip, met haar bovenlijf heen en weer zwaaiend. ‘Jij!’ riep ze, ‘jij bent binnengedrongen in de enige plek op de hele wereld waar ik mezelf kon zijn…’Beheers je Nicole!’ ‘I heb nooit verwacht dat je van me zou houden – daar was het al te laat voor – maar kom alsjeblieft niet in de badkamer, de enige plaats waar ik alleen kan zijn…’

Laat u verder vooral niet weerhouden van het lezen van deze, toch wel, klassieker. Het mocht wat korter maar alsnog heb je het zo uit en er zit veel moois in. Ik ben inmiddels zo geboeid door het echtpaar Fitzgerald dat ik de biografie over Scott en de autobiografische roman van zijn vrouw Zelda heb aangeschaft. Wordt vervolgd dus.

Vertaling; H.W.J. Schaap

Gatsby

The Great American Novel, De grote Gatsby, geschreven door F. Scott Fitzgerald, auteur van The Lost Generation, aangenaam. Het zijn direct al twee kwalificaties waar je een apart essay aan zou kunnen wijden. Het vangen van de Amerikaanse ziel in een roman, door een schrijver die volwassen werd in de Eerste Wereldoorlog. Voorafgaand aan de publicatie in 1925 was Fitzgerald vaak met zijn vrouw in Parijs een aan de Franse Rivièra te vinden, waar hij andere literaire grootheden ontmoette zoals Hemingway.

De grote Gatsby (akelige titel in het Nederlands) is geen dik boek, het telt 159 pagina’s. De verteller is Nick Carraway, die naar Long Island verhuist, even buiten New York. Hij wordt de buurman van Jay Gatsby. Deze woont in een kast van een huis en staat bekend om zijn extravagante feesten waar iedereen die iets betekent gezien wil worden. Het zijn de hedonistische jaren ’20 van de vorige eeuw, ofwel “the jazz era”.

Maar er is iets met deze Gatsby. Niemand weet precies wat hij doet en waar hij zijn geld vandaan haalt. Hij had vroeger, voor de oorlog, een relatie met Daisy, de nicht van Nick. Zij raakten elkaar kwijt en Daisy trouwde met de miljonair Tom Buchanan. Wat denk je, ze wonen in de buurt van Gatsby. Als Nick een ontmoeting arrangeert tussen Daisy en Gatsby, blijkt dat ze nog steeds iets voor elkaar voelen. Tom, de man van Daisy, blijkt een maîtresse te hebben in Myrtle, de vrouw van zijn garagehandelaar Wilson.

Wat zo mooi is aan de roman, want ik heb er van genoten, is het verhaal achter het verhaal. Afreageren op de spanningen van de oorlog, het najagen of beleven van de Amerikaanse droom, de sfeer van corruptie en criminaliteit en de leegheid van het bestaan, het spat er overal vanaf. Gatsby staat model voor die droom, op zijn feesten moet je geweest zijn;

‘Het stuk staat bekend,’ besloot hij lustig”onder de titel “Vladimir Tostoff’s Jazz History of the World”!’ Het karakter van de compositie van de heer Tostoff ontging me omdat ik. net toen het begon, Gatsby in het oog kreeg die alleen op de marmeren trap stond en een goedkeurende blik over de verschillende groepjes mensen liet gaan. Zijn gebruinde strak gespannen huid gaf zijn gezicht iets aantrekkelijks en zijn korte haar zag eruit of het dagelijks bijgeknipt werd.

Uiteindelijk blijkt zijn levenswijze erop gericht om Daisy te verleiden. Dit krijgt zijn climax in een gezamenlijk bezoek van iedereen aan New York op een bloedhete dag. Als Tom dan ook nog merkt dat zijn maîtresse dreigt te vertrekken is de verwarring compleet;

Er is geen verwarring als de verwarring van een eenvoudige geest, en Tom voelde hete zweepslagen van paniek toen we wegreden. Hals over kop was hij de macht over zijn vrouw en zijn maîtresse, een uur geleden nog veilig en onaangetast, aan het verliezen. Zijn instinct deed hem op het gaspedaal trappen met het tweeledige doel Daisy in te halen en Wilson achter zich te laten, en we raasden met een snelheid van tachtig kilometer per uur voort richting Astoria… 

Het gaat allemaal niet goed aflopen, maar lees het vooral zelf. Het boek is zo geschreven dat je het voor je ogen allemaal ziet ontvouwen. De feesten, de troosteloze garage van Wilson en het zinderend hete New York.

Vertaling; Susan Janssen

 

Novellen

Ik schaf weinig boekjes aan uit de 19e eeuw, maar de aanschaf van Drie Novellen van Elize Baart had een reden. Dat staat hier uitgebreid beschreven, dus laat ik hier ingaan op het boekje zelf.

De schrijfster is 24 jaar als dit boekje in 1878 wordt uitgegeven. Het is een jaar voor haar dood. Het telt 151 pagina’s en de novellen Lucien, Graaf de Lomonde, Als kinderen en als menschen en Mariëtte. Nu ben ik weinig bekend met de 19e eeuwse literatuur, maar het lijkt mij opgeschreven door een kind van haar tijd. Hoogromantisch, vol pathos en drama en het las nog eens lekker weg ook.

Lucien is een verwende graaf die zijn oog laat vallen op Marianne, de stiefdochter van zijn trouwe tuinman Govert. Zij vertrekt met de graaf naar Brussel, waar zij een kind van hem krijgt. Liederlijk als hij is laat Lucien al snel zijn oog op een andere vrouw vallen en vergeet Marianne. Marianne verliest haar zinnen en belandt in het gesticht, hun kind overlijdt. Als Lucien terugkeert op zijn kasteel bezoekt een aanvankelijk wraakzuchtige Marianne hem op zijn sterfbed;

Ze staarde op het lijk. Wie zal zeggen wat er in haar ziel omging? – Ze staarde, staarde, staarde tot haar oogen door tranen beneveld werden; tot haar knieën knikten en ze snikkend op het lijk neerviel, met vergeving en liefde in haar hart! De dood had verzoend wat het leven had gescheiden.

Echt bezorgd dat ik een spoiler weggeef ben ik niet, het boekje is amper meer te vinden, ik vond maar één exemplaar op internet en dat heb ik nu. Het tweede verhaal gaat over twee kinderen die samen opgroeien, Mèla en Steven. Zij in een rijk gezin en hij in een arm gezin. Hun wegen scheidden zich als zij naar Brussel gaat. Ze zien elkaar nog eens maar;

De slang der ijdelheid had haar voor ’t eerst gekust en haar van kind tot vrouw gerijpt. Maar ’t gif was nu nog zonder kwaad; ’t verruimde en ’t verwarmde nog het hart en gaf meerder levensvreugd en kracht! Het zoet ging voor; – het bitter zou te zijner tijd wel komen!

Oei, een cliffhanger ook nog. Mèla wijst Steven af en schopt het tot gravin. Later ziet ze Steven optreden als gevierd zanger. Ze heeft spijt en wil hem ontmoeten maar dat loopt niet goed af. Uiteindelijk verlaat ze haar man en al haar bezittingen om naar Steven op zoek te gaan en bij hem te blijven. Ze vindt hem terug, u voelt hem al, als lijk. Hij heeft zojuist zichzelf uit verdriet verdronken.

De laatste novelle is er net zo één. Mooie, tengere Mariëtte woont samen met grote sterke Victor in Parijs. Intens gelukkig zijn ze in hun eenvoudige huisje. Toch is er onrust in Parijs en ja hoor, Victor moet onder de wapenen. Mariëtte is ontroostbaar;

De klok der Notre-Dame sloeg langzaam en plechtig het uur van vertrek. ’t Was of hun doodsklok luidde. Ieder slag trof hen, zooals een schop aarde op de doodkist van een geliefde doode, treft. De laatste was de genadeslag. Stuiptrekkend trok ze haar handen van zijn schouders af, en viel met een kreet, die luid en schel in alle kanten van het huis weêrklonk, machteloos op den grond!

Hij vertrekt en Mariëtte, gek van verdriet, gaat hem uiteindelijk zoeken in Duitsland, waar hij krijgsgevangen zou zijn. Daar belandt ze, jawel, in het gesticht. Uiteindelijk keert ze terug naar Parijs om hem te zoeken maar vindt zijn naam op een dodenlijst. Zij gelooft het niet en struint dakloos de straten af, op zoek naar haar geliefde. Op straat zal ze ook sterven.

Voilà, een portie romantiek en ellende in kort bestek. Het zal dan wel geen hogere literatuur zijn en ik ben eigenlijk per ongeluk tot dit boekje gekomen, maar heb het met plezier gelezen.

Hemingway’s Parijs

Parijs is een feest van Ernest Hemingway bracht mij meer dan ik had verwacht. Ik had een aantal sfeertekeningen verwacht van Parijs in de jaren twintig van de vorige eeuw en die kreeg ik, maar er is heel wat meer over te vertellen. Ik kocht dit boek omdat ik het boek Herinneringen aan Montparnasse van John Glassco ken. Dit is een Canadese dichter die in dezelfde periode in dezelfde kringen in Parijs verbleef en daar een erg onderhoudend boek over schreef. Meer van hetzelfde door Hemingway leek mij erg plezierig en dat stelde niet teleur.

De Hemingway uit dit boek is een jonge, aankomende schrijver die na de Eerste Wereldoorlog met zijn vrouw in Parijs verblijft. De verhalen zijn echter opgetekend door een veel oudere Hemingway en eigenlijk nooit voor publicatie bedoeld. Hij was aan een boek over Parijs begonnen, maar zag er in een brief aan zijn uitgever vanaf. Redenen waren dat hij geen passend einde kon verzinnen en bang was om in rechtszaken wegens smaad te belanden. Ook zou het boek oneerlijk zijn tegenover Hadley, zijn eerste vrouw en de schrijver F. Scott Fitzgerald. Hij liet een kleine opening tot publicatie open, zolang de schetsen maar aangeduid werden als fictie. Het is een ‘gewone’ verhalenbundel dus, met autobiografische elementen. Reden ook waarom ik hem zelf onder de ‘fictie’ plaats.

Een duidelijke brief aan zijn uitgever, ware het niet dat zijn toenmalige vrouw Mary de brief niet postte en zelf besloot de verhalen postuum uit te geven. De titel ontleende ze aan een uitspraak van Hemingway;

‘Waar je de rest van je leven ook naartoe gaat, als je zo gelukkig bent geweest om in Parijs te hebben gewoond toen je jong was, dan blijft die stad bij je, Parijs is altijd een feest.’

Nu vind ik de Nederlandse titel te eenvoudig, want in het Engels klinkt het beter “[…] for Paris is a moveable feast.’ Ook al omdat de spelling Hemingsways idiosyncratische voorkeur volgt om de ‘e’ te behouden in woorden die eindigen op ‘ing’ en die gevormd zijn uit werkwoorden die op een ‘e’ eindigen.

Nu al een heel verhaal en nog niets over de inhoud. Die is ook de moeite waard. Ik word blij van een sfeertekening van een herder door de straten van Parijs;

De geitenherder kwam de straat in en blies op zijn fluitje en een vrouw die op de verdieping boven ons woonde, kwam op het trottoir naar buiten met een grote pot. de geitenherder koos een van de zwaar bezakte zwarte melkgeiten en melkte haar boven de pot…

Dat, maar ook de verhalen zoals we Hemingway kennen. Schrijvend op het terras van Le Clos des Lilas, gokkend bij de paardenrennen, coachend bij een bokswedstrijd en tijdens zijn ontmoetingen met de schrijvers en dichters van zijn tijd. Leuk om te lezen dat hij inderdaad kind aan huis is bij Sylvia Beach van de boekhandel Shakespeare and Company, zoals ik in mijn bespreking over die winkel aangaf.

Hemingway kent schrijfster Gertrude Stein en ontmoet James Joyce en Ezra Pound. Schrijver F. Scott Fitzgerald (The Great Gatsby) en zijn vrouw Zelda worden vrienden en voor hen is redelijk wat ruimte ingeruimd. Fitzgerald is een notoire alcoholist en constant bezorgd om zijn gezondheid. Hij zou twee grote romans schrijven en vroeg aan een beroerte overlijden. Zijn vrouw Zelda belandt in een inrichting en komt bij een brand om het leven. Ik heb naar aanleiding van dit boek zijn romans, haar autobiografische roman en een biografie over Fitzgerald besteld, een klein projectje dus.

Veel hoeft er niet geciteerd te worden, het boek leest als een trein. Bedenk wel dat Hemingway het inderdaad mooier heeft opgeschreven dan in werkelijkheid, er is studie naar verricht. Daarom is het fictie met autobiografische kanten. Gustaaf Peek geeft het mooi weer in zijn nawoord;

Wie nostalgie met angst weet te verweven zoals Hemingway doet, en ook nog eens in een vocatieve en bezwerende stijl, verdient barmhartigheid. Laat een oude man dus nog eenmaal aan het woord, vanaf zijn tafel in de Closerie des Lilas, over de bomen en poivrottes van het place Contrescarpe, over pokerspellen in een warm gestookt hotel hoog in het Vorarlgebergte, over vrijen en daarna wakker liggen, over de eindeloze honger van de herinnering.

De bespreking is veel langer dan ik had gedacht naar aanleiding van 239 pagina’s, maar het is een boek waar ik dan ook meer uit haalde dan ik verwachtte. Dat zijn toch de leukste.

Vertaling; Arie Storm