Ik lees niet veel thrillers, maar het verhaal achter het Pilgrim Fathers-complot van Jeroen Windmeijer is wel bijzonder. In het voorjaar van 2017 vond taalwetenschapper Piet van Vliet in het archief van Leiden en Omstreken een manuscript dat een uniek inkijkje biedt in het leven en denken van de Pilgrim Fathers. Dat waren Engelse puriteinse protestanten die in 1609 in Leiden verbleven en waarvan een deel met het schip de Mayflower naar Amerika zouden vertrekken. Zij zouden daar een belangrijke rol spelen bij de invoer van moderne ideeën als scheiding van kerk en staat, het burgerlijk huwelijk, vrijheid van meningsuiting enzovoort.
Piet van Vliet benaderde de auteur Windmeijer met dit manuscript, omdat hij het te belangrijk vond om het alleen in vakbladen te publiceren. Hij zocht een breder podium en zo ontstond dit boek. Omdat er een link is tussen de vrijmetselarij en de Pilgrim Fathers is hier een verhaal omheen geweven dat zich in Leiden, Boston en in de Sinaï-woestijn afspeelt. Daartussenin zijn hoofdstukken opgenomen met de zeven hoofdstukken van het gevonden manuscript, over de tocht van de Pilgrim Fathers, overgezet in hedendaags Nederlands. Ik vind het een originele opzet.
De voorzitter van de Leidse vrijmetselarij wordt gruwelijk vermoord en hij wordt gevonden door de universitair docent Peter de Haan en zijn vriendin Fay Spežamor. Fay is vrijmetselaar en blijkt een intensief mailcontact met de voorzitter te hebben. We maken kennis met de rechercheurs die de zaak in handen krijgen en met wat direct betrokkenen, zoals de Amerikaan uit Boston Tony Vanderhoop. Hij is ook vrijmetselaar en nazaat van de Pilgrim Fathers en op bezoek in Leiden.
Er wordt nog een lijk gevonden en die wordt gelinkt aan de dood van de voorzitter. Als Peter in Boston een vriendin bezoekt, ontmoet hij ook Tony weer. In Boston zijn ook twee vrijmetselaars vermist en het blijkt dat in Jeruzalem ook twee vrijmetselaars zijn vermoord. Langzaam gaan alle puzzelstukjes in elkaar passen. De uitkomst is iets wat aan de grondvesten van de wereldorde knaagt zoals wij hem kennen. Alles kan op de schop…
Ik zal niets weggeven want als je van geschiedenis houdt is dit boek de moeite waard. Je leert in korte tijd snel bij over de achtergronden en riten van de vrijmetselarij. De link met de Pilgrim Fathers was mij eerst wat onduidelijk maar ook die wordt helder. Absolute meerwaarde vind ik de ontsluiting van het gevonden document op een toegankelijke wijze;
De Mayflower bleef gelukkig tot maart 1621 bij ons. Zo hadden we altijd het schip om op terug te vallen. Maar we konden niet voorkomen dat de helft van de nieuwe kolonisten tijdens dat eerste jaar al stierf. Daar in het dorp begonnen sommigen van het volk zich te beklagen. ‘Had de Heer ons maar laten sterven in Leiden’, zeiden ze tegen William en John. ‘Daar waren de vleespotten tenminste gevuld en hadden we volop brood te eten.’
Wat de auteur ook knap doet is het terug laten komen van het thema vrijheid en wat dat inhoudt. Hij verbindt daarmee de reis van de kolonisten naar het beloofde land en de genocide op de indianen met de Bijbelse exodus onder leiding van Mozes en de genocide in hùn beloofde land. Hij is ook niet vies van het ontkrachten van Bijbelse verhalen en speelt daarbij leentjebuur bij Maarten ’t Hart (die hij overigens met name noemt in het boek) die in zijn boek De schrift betwist nog dieper op de materie ingaat.
De spanning zit erin, soms is het boek een tikje voorspelbaar (niemand gelooft dat Peter iemand gedood heeft in Boston) én de knipogen naar de realiteit zijn leuk. De Amerikaanse vrijmetselaar Walter over zijn vermiste collega’s;
“Tot nu toe wordt het behandeld als een gewone vermissingszaak, een ongeluk zoals ik al zei. Maar stel nou eens dat er wel degelijk een verband is tussen al die zaken? Dat is meer stof voor een van mijn romans, maar de waarheid is soms vreemder dan fictie.”
Ik had die kleine 500 pagina’s met een weekend uit, was deze zomer nog in Leiden maar moet eigenlijk snel weer terug. Achterin het boek staat een plattegrond van de stad met alle genoemde plekken uit het boek.
Quis leget haec? 