Tour de France III

Daar is dan deel 3 van de trilogie van Fred van Slogteren. Als je de Tour niet hebt gereden…Biografieën van alle Nederlandse deelnemers met de ondertitel Er komen eindelijk weer vette jaren. Dit deel gaat over de jaren 1987 – 2017.

Het concept is gelijk aan de delen 1 en 2. Het boek is verdeeld in drie hoofdstukken. In het eerste volgt een toelichting op die vette jaren en de factoren die in die jaren van belang waren. Zo gaat het over de voeding van de renners. Een biefstuk in de morgen voldoet niet meer, maar anno nu weet een renner exact per dag wat hij of zij moet eten en drinken, hoeveel, waar en hoe er getraind moet worden, wat de wattages, vetpercentages en andere lichamelijke waarden zijn, en hoe er nauwkeurig op een dag gepiekt kan worden. Wielrennen is wetenschap geworden.

Hoofdstuk 2 gaat over de Nederlandse ploegen in de genoemde periode. TVM, Buckler, Wordperfect, Rabobank, Shimano, Vacansoleil-DCM en Lotto.nl-Jumbo zijn de namen. Velen herinneringen zich nog de toestanden rond de TVM-ploeg toen er invallen werden gedaan bij de renners, de ploegleider Cees Priem gevangen werd gezet en de renners afstapten. Het voortbestaan van de Tour heeft even aan een zijden draadje gehangen. Het ambitieuze wielerplan van De Rabobank is van groot belang geweest voor de opleiding van veel renners maar het was ook de tijd van dopinggebruik. Dat dilemma van wel of niet gebruiken zal vaak ter sprake komen in dit boek.

Hoofdstuk 3 bevat 86 rennersbiografieën van soms heel bekende, maar ook (en nogmaals, dat maakt deze boeken de moeite waard) van minder bekende renners die wel in de Tour zijn gestart, soms eenmalig en hem niet hebben voltooid, maar waaraan nu toch serieuze aandacht wordt besteed.

Gert-Jan Theunisse is wel bekend. Van Slogteren doet een boekje open over de barbaarse trainingsmethoden waaraan Theunisse zichzelf onderwierp om maar meer pijn te verdragen. Lees het vooral zelf maar ik denk niet dat dit nog voorkomt. Triest om te lezen wat voor medische ellende die man na zijn carrière te verduren heeft gekregen; een wonder dat hij er nog is.

Wat duidelijk wordt uit al die beschrijvingen is dat renners lang niet altijd de kans hebben gekregen om alles uit hun carrière te halen. Vaak worden ze, als ze bij een grote ploeg onder contract komen, in een bepaalde rol geduwd, zoals die van knecht. Het is uiterst moeilijk om daar uit te komen. Maar weinigen dwingen direct een kopmanschap af zoals een Zoetemelk, Raas of Knetemann.

Uit het verhaal over Martien Kokkelkoren (1969) blijkt weer hoeveel factoren er van invloed kunnen zijn op het einde van een carrière. Overtraind zijn, wedstrijdstress en uiteindelijk het slikken van anti-depressiva en zelfmoordgedachten. Mooi om te lezen hoe deze man zich heeft teruggeknokt.

In die tijd is doping en vooral epo (een hormoon dat het uithoudingsvermogen verbeterd) een heet hangijzer. Talloze renners staan voor een dilemma om wel of niet te gebruiken. Bart Voskamp (1968) verwoordt het als volgt;

“Iedereen, heeft in die tijd met epo te maken gehad. Ik ook. Ik heb er aan meegedaan omdat ik voor mezelf had vastgesteld dat ik niet anders kon, maar leuk was anders. Ik deed iets dat niet mocht en zo ben ik niet opgevoed. Ik had een gezin met kinderen en een hypotheek en wielrenner was mijn beroep om dat allemaal te betalen. Ik had geen alternatief en ga dan maar eens thuis en bij de bank uitleggen dat je geen geld hebt, omdat je zo nodig roomser dan de paus wilt zijn.”

Van Slogteren velt geen oordeel, hij vertelt het zoals het is. Ook het verhaal van Thomas Dekker, ook een wielrenner die bekend heeft dat hij heeft gebruikt. De auteur heeft praktisch alle renners uit dit boek persoonlijk gesproken, alleen Dekker heeft niets van zich laten horen. Wellicht heeft dat iets te maken met het kritische verhaal van Van Slogteren over het boek van Thomas Dekker en journalist Thijs Zonneveld met betrekking tot wielrenner Remmert Wielinga. Die zou onterecht beschuldigd zijn van dopinggebruik. Ook heeft de auteur schijnbaar iets met Mart Smeets af te rekenen. Deze wordt een aantal maal in het boek genoemd en komt er nergens goed van af.

De pluspunten uit mijn vorige besprekingen zijn onverminderd van kracht. Hoe kort de carrière ook en hoe kort de deelname in de Tour, als je gestart bent dan verdien je een plek in deze trilogie. Een serieuze plek, nergens wordt een verhaal in één of twee pagina’s afgedaan. De auteur heeft zich verdiept in iedere renner afzonderlijk, getuige ook dit fragment over Joost Posthuma (1981);

Hij leek voorbestemd om atleet te worden, hardloper. Zijn vader, Hans Posthuma…deed aan atletiek. Crossen, baanwedstrijden, halve marathons, hij deed het allemaal met overgave en was daarmee een grote inspiratie voor zijn eing kind, de zesjarige Joost. Het blonde kereltje had talent, werd in de jeugdrangen twee keer kampioen van Nederland op de duizend meter. Toen hij elf was, liep hij in zijn leeftijdscategorie een Nederlands record op die afstand, een tijd die sindsdien maar drie keer is verbeterd.

Wat ik jammer vind is dat in deel 3 de foto’s ontbreken van de renners naast hun naam aan het begin van iedere bespreking, iets wat in de delen 1 en 2 wel het geval was. Wat ik ook niet snap is waarom de titels op de ruggen van alle drie de delen van beneden naar boven gelezen moeten worden en niet, zoals bij Nederlandse uitgaven elders in mijn boekenkast, van boven naar beneden. Verder, niets dan lof voor deze trilogie die ik met veel plezier gelezen heb, al was het maar waarom mij nu duidelijk is waarom Donna Summer op een wielrennerspodium had moeten staan.

Tour de France II

In mijn vorige blog gaf ik al aan niet te lang te wachten met deel 2 van de rennersbiografieën van Fred van Slogteren. Biografieën van alle Nederlandse renners die in de Tour de France hebben gereden en deel 2 heet ook Als je de tour niet hebt gereden…maar gaat over de jaren 1972 – 1988 en heeft als ondertitel De jaren van overweldigend succes.

Het boek begint met een beschrijving van de vaak monsterlijk lange etappes. Zo was de tiende rit van de Tour in 1926 een rit van 326 kilometer. Beklimmingen van de Aubisque, de Tourmalet, de Aspin, de Peyresourde en nog wat minder zware bergen, maar onder extreme weersomstandigheden. De winnaar Lucien Buysse deed er ruimt zeventien uur over en er zouden maar 23 renners finishen. De reden voor die zware etappes waren eenvoudig; het zorgde voor grote oplages van de organiserende sportkrant L’Auto.

Beroemde namen in de Tourhistorie zijn de grote bazen Jacquet Goddet en Félix Lévitan. Van Slogteren is er helder over, de laatste heeft Jan Janssen een Touroverwinning door de neus geboord. Nederlandse ploegen als de beroemde formaties Panasonic, TI-Raleigh, PDM en Kwantum Hallen worden beschreven, maar ook de minder bekende als Frisol en Canady Dry.

De biografieën zijn ook weer de hoofdmoot en die geven erg veel informatie. Bijvoorbeeld over het dopinggebruik en hoe lastig het was om daar mee om te gaan, ook voor een grote renner en later ploegleider als Jan Raas;

Raas wist natuurlijk wat er speelde en wist ook dat na de Italianen en Spanjaarden ook de Fransen en Belgen de grenzen van de verzorging hadden verlegd. Maar zijn jongens waren schoon, maakte hij zichzelf te lang wijs. “De anderen rijden op superbenzine, terwijl wij het met gewone brandstof moeten doen”, werd in die periode een van zijn bekendste uitspraken. Als ploegleider liet hij zich echter niet meer op de rennerskamers zien, bang als hij was daar iets waar te nemen dat zijn naïeve geloof zou torpederen.

De vete tussen Peter Post en Jan Raas komt vaak terug en wordt vanuit verschillende renners belicht. Johan van der Velde, een groot wielrenner die verslaafd werd en inbraken ging plegen, Peter Winnen die de tekst schrijft voor een nummer van Guus Meeuwis, er staan weer talloze feiten en anekdotes in, maar ik houd van wielrennen en van dit soort boeken om verhalen als die van Jan Jonkers. Tweemaal gestart in de rondes van 1980 en 1981, maar heroïsch vanwege zijn finish in de klassieker Luik-Bastenaken-Luik 1980;

In het voorjaar ging hij als neoprof van start in Luik-Bastenaken-Luik. Onder barre weersomstandigheden…Terwijl de andere renners dik ingepakt van start gingen en meteorologisch op alles voorbereid waren, reed Jan met blote armen en benen, zonder overschoenen en zelfs geen handschoentjes. Van de tweehonderd gestarte renners bereikten er maar net twintig de finish. Bernard Hinault werd, gekleed als een poolreiziger, met een monstervoorsprong winnaar en over zijn prestatie wordt nog vaak geschreven. Over die van Jan niet, hoewel ook die totaal verkleumd als een van de weinigen de finish haalde.

In dit boek dus wel en als ik nu teruglees zie ik dat ik twee vergelijkbare fragmenten naar voren haal. Dat zou ik kunnen veranderen maar doe ik bewust niet, omdat deze verhalen het boek voor mij maken. De rest komt er als bonus bij, hoewel dat soms ook eye-openers zijn. Het epo-gebruik mag bijvoorbeeld teruggedrongen zijn, maar renners moeten presteren en gebruiken bijvoorbeeld wel zware, toegestane, preventieve pijnstillers. Die kunnen concentratieverlies veroorzaken en dus leiden tot valpartijen. Die wereld blijft ook volop in beweging. Ik heb weer gefascineerd zitten lezen en heb het derde en laatste deel al binnen. De lezer van dit blog moet er maar even doorheen bijten.

Tour de France I

Als de Tour de France afgelopen is moet ik als liefhebber altijd een beetje afkicken. Dit boek van Fred van Slogteren is daar een prima middel voor. Het heeft de titel Als je de Tour niet hebt gereden….en dat is afgeleid uit een gevleugelde uitspraak van onder meer oud-wielrenner Piet de Vries; “Als je de Tour niet hebt gereden…ben je niet echt wielrenner geweest!”

Nu doet die uitspraak talloze prima amateurs en ook profwielrenners tekort die soms uitstekende uitslagen hebben gereden maar toevallig geen Tour de France, maar het vormt wel een mooi uitgangspunt voor drie boeken met rennersbiografieën van al die renners die wèl in de Tour hebben gereden, ook al was het maar één Tour en zijn ze voortijdig afgestapt. Dit eerste deel gaat over de periode 1936 – 1971.

Het boek is verdeeld in drie hoofdstukken. Het eerste gaat over de geschiedenis van de Tour de France en dan vooral over de Nederlandse inbreng. Hierin komt overal de naam van Kees Pellenaars naar voren. Oud-wielrenner en later ploegbaas van een aantal Nederlandse ploegen. Pellenaars is niet onomstreden. Hij heeft talloze wielrenners kansen gegeven in de Tour en sommigen droegen hem op handen, maar hij heeft er ook tallozen laten vallen als ze niet voldeden. Het klassement deed er niet altijd toe, ritwinsten des te vaker.

Het tweede hoofdstuk gaat over de Nederlandse wielerploegen in de periode 1964 – 1975, zoals de Televizier-ploeg, de Caballero-ploeg, de Willem II-ploeg en de Goudsmit-Hoff-ploeg. Ook hier speelt Kees Pellenaars de absolute hoofdrol. Hoofdstuk 3 bevat maar liefst 100 wielrennersbiografieën. De auteur heeft zich er niet gemakkelijk van af gemaakt. Iedere renner krijgt een mooi monumentje van een aantal pagina’s en zo telt het boek ruim 470 pagina’s aan leesstof.

De verhalen en anekdotes zijn dan ook legio, maar wat duidelijk wordt is hoe zwaar die beginperiode is geweest voor de renners. Etappes van ruim 300 kilometer, zware fietsen, geen asfaltwegen in de bergen en een minimum aan versnellingen en de renners moesten zeer zelfredzaam zijn. In het verhaal van oud-wielrenner Cor Bakker (02/09/1918 – 18/12/2011) staat hoe het er aan toeging als je naar de Tour ging in 1948;

Nadat hij het contract had getekend dat hem recht gaf op dertig gulden dagvergoeding, reisde hij derde klas met de trein naar Parijs. Met een koffer die niet meer dan 25 kilo mocht wegen en een jutezak waarin zijn stuur en zadel zaten. Dat was voor drie weken het enige dat hij nodig had, want voor de rest zorgde de organisatie. Een fiets, twee truien, drie koerspetjes en een regenjasje. Met de mededeling dat als hij onverhoopt iets mocht kwijtraken, de kosten daarvan van zijn prijzengeld en dagvergoeding zouden worden afgetrokken.

Waarom ik van dit boek genoten heb zijn de mooie en soms tragische verhalen, al of niet binnen de Tour, want ook de andere prestaties van al die renners worden breed uitgemeten. Theofiel Middelkamp, die nog nooit een berg van dichtbij had gezien maar in de bergen de koninginnenrit wist te winnen. Huub Zilverberg die tijdens een etappe twintig minuten in een koelcel opgesloten zat. Jan Janssen die zijn leven op het spel zet om Parijs – Tours te winnen. Doping in de vorm van een drinkbus met geklutste eieren vermengd met ouwe klare. Een klein zijpaadje geeft een prachtig verhaal over de Tourwinnaar Charly Gaul, die een hekel had aan warmte maar goed gedijde bij kou, wind en regen;

Toen was er plots Klaas Bakker, het Amsterdamse hulpie van de soigneursploeg, die raad wist. “Als Charly kou wil, dan krijgt-ie kou. Ik gaan het sterreveskoud voor hem moake”, beloofde hij en verliet het hotel. Een uur later kwam hij terug met een damescorset, knipte de jarretels eraf, verwijderde de cups en tornde de naden open om de balijnen eruit te halen. De aldus ontstane ruimtes vulde hij vlak voor de start met ijsblokjes uit de hotelkeuken en het geheel werd de klassementsrijder onder zijn gele trui aangetrokken…Toen hem in de bloedhitte een nieuwe gele trui werd aangetrokken stond het kippenvel nog op zijn armen.

Het meest schrijnende verhaal in het boek is dat van Daan de Groot (25/05/1933 – 08/01/1982). Hij gaat de geschiedenis in als etappewinnaar in de Tour met de grootste voorsprong ooit door een Nederlander gerealiseerd, maar kreeg uiteindelijk geen vat op het leven na zijn carrière. Daarom is het mooi dat hij hier zijn monumentje krijgt. Dat geldt voor talloze andere renners en ook voor Cees Lute (1941). Kent u hem nog? Na het lezen van dit boek wel;

Hoewel je uiterlijk niets meer aan Cees ziet, heeft een bloedpropje toch een beschadiging veroorzaakt in zijn hersenen, reden waarom hij niet alles meer kan onthouden. Dat is een handicap waarin de nu 72-jarige oud-sportman heeft leren berusten. Overal waar hij gaat, behoort een opschrijfboekje en een balpen tot zijn vaste uitrusting. Om te noteren wat hij niet mag vergeten. Als wielrenner is hij helaas ook een beetje vergeten en er zijn nog maar weinig wielerfans die weten dat hij in 1964 glorieus de negentiende etappe in de Giro d’Italia won. Van Alessandria naar Cunea over 205 kilometer voor Diego Ronchini en Graziano Battistini.

De schrijfstijl van de auteur is redelijk ongedwongen en dat past goed in dit boek (“Die had zich die dag de kloten afgedraaid voor de ploeg”) en het enige kritiekpuntje gaat over het stuk van Cees Zoontjens. Als je tot twee maal toe in je stuk hamert op de juiste schrijfwijze van de achternaam, Zoontjens in plaats van Zoontjes, is het niet handig als je het zelf ook niet goed doet in het bijschrift van de foto op pagina 446…

Dat gezegd hebbend is dit een absolute must voor iedere wielerliefhebber en ik ga zeker niet lang wachten met het lezen van de andere twee delen. Ik houd de Tour-koorts nog wel even warm.

Bidon

Als je wielerliefhebber bent en de Tour de France wordt verreden, dan kan je eigenlijk niet om het boek Bidon van Peter Ouwerkerk heen. Ouwerkerk loopt als journalist al dertig jaar mee in de Tour en zit vol verhalen, die hij aan de hand van souvenirs én aan de hand van één etappe uit de Tour van 2014 aan de lezer vertelt. Het is de etappe door de “Hel van het Noorden”, over de kasseistroken die de Nederlander Lars Boom wist te winnen.

De auteur neemt ons mee langs een stuk geschiedenis. De Tour is ooit bedacht begin 1903 op een servetje, met het doel meer kranten te verkopen van het magazine L’Auto. Die Tour kwam er en werd verreden door zestig renners. Maurice Garin, een schoorsteenveger uit Mauberge, werd de eerste eindwinnaar. Daar begint het al, de verhalen gaan stromen. Vooruit, een mooie dan, Ouwerkerk vertelt;

Het is de ongelooflijke geschiedenis van Norbert Callens…Norbert Callens pakte in de derde etappe van de Tour van 1949 ritwinst én gele trui! Alleen, voor de West-Vlaming was op 2 juli geen gele trui voorhanden. Callens moest het doen met het ijlings aangereikte overhemd van een wielerjournalist. Een gekreukt, goor en smoezelig hemd. Geel van nature, van het bier of van het zweet?…De ochtend van de derde juli was er nog steeds geen gele trui. Norbert Callens besloot te starten in zijn gewone koersplunje…Dat mocht niet: hij kreeg een boete. Norbert Callens was de eerste en enige rechtmatige geletruidrager ooit die buiten zijn schuld zonder gele trui reed en daarvoor nog gestraft werd ook.

Het bleek dat de vrachtwagen van de Tour met het roerend materiaal onderweg pech had. Prachtige verhalen zijn dat. Ondertussen vertelt hij over de de Tour anno nu én over zijn tastbare herinneringen die hij op zijn bovenkamer heeft liggen. Hij vertelt over de geoliede machine van het Nederlandse bedrijf Movico die de finishplaats iedere dag opbouwt en afbreekt, geeft een kijkje achter de schermen van het tv-programma De Avondetappe en laat haarfijn zien dat de officiële Toursite www.letour.fr bomvol fouten zit. Daar zitten veel slordigheden tussen, zoals het domweg ontbreken van de ritzege van Rob Harmeling in Bordeaux in 1992. Anderzijds is het sinds de dopingschandalen een tikje ondoorzichtig. Lance Armstrong is geschrapt uit de uitslagen vanwege zijn dopingmisbruik, andere betrapte zondaars weer niet. Als alle zondaars geschrapt werden uit die tijd houden we heel obscure winnaars over namelijk…

De auteur gaat uitvoerig op de dopingkwestie in en terecht, het blijft een heet hangijzer, ook nu weer in de Tour van 2015. Hij geeft aan;

De illusie dat het ooit anders zal worden, zal een illusie blijven. Flikken hoort bij de wielersport, een beetje doping ook. Waar het om gaat, is de ándere benadering. Om een beetje meer begrip voor acteurs die een fysiek beroep uitoefenen, voor sportentertainers, voor professionals. Ik durf te wedden dat in de Tour van 2014 geen renner op doping zal worden betrapt. Dat kun je regelen. Dat kan de sport gebruiken.

Hij had gelijk, er waren geen dopinggevallen. In 2015 tot nu toe één, een renner met sporen van cocaïne, iets dat dan weer buiten het gebruikelijke plaatje valt. Laat verder de verhalen maar over je heen rollen, van de Schotse renner Robert Millar die nu vrouw schijnt te zijn, van de kunst van het aangeven van een bidon aan een renner, van de jaren dat er nog prijzen waren voor de vriendelijkste renner, de knapste renner en de grootste pechvogel van de dag. Het is heerlijk lezen met de beelden van de mooiste wielerwedstrijd ter wereld op tv.