De biografie Juliana, vorstin in een mannenwereld van Jolande Withuis is een prettig leesbaar boek van zo’n 750 pagina’s. Ik heb Juliana nog een tijdje meegemaakt als koningin en weet nog van de defilé’s op paleis Soestdijk. Van de Hofmans-affaire had ik ook gehoord, maar daar hield mijn kennis wel zo’n beetje op.
Dat is goed gekomen. Het beeld van de moederlijke vorstin is aardig bijgesteld en ik snap dat het boek veel stof heeft doen opwaaien, niet in het minst bij de koninklijke familie zelf, want niemand wordt gespaard.
Eigenlijk stuiter je van de ene verbazing in de andere. Het schoolklasje dat rondom Juliana werd geformeerd zodat ze ‘gewoon’ les kreeg, de studieperiode met een erepromotie, de zoektocht naar een geschikte man waar Bernhard uit kwam rollen, de zelfbewuste vrouw die tijdens de oorlog overal innemende speeches hield, de ontvankelijkheid voor gebedsgenezeres Hofmans (nota bene door Bernhard geïntroduceerd), de vuile was die in het Duitse blad Der Spiegel buiten wordt gehangen, de scheiding die ze niet doorzet en ga zo maar door.
Juliana was een vrouw met meerdere gezichten. Wars van regels en protocollen kwam zij notoir te laat. Ze nam haar taak als vorstin echter zeer serieus en bereidde zich altijd goed voor. Aan de andere kant liet ze zich het liederlijke en botte gedrag van Bernhard welgevallen. Ze bracht de monarchie tot aan het randje van de afgrond maar draagt uiteindelijk het instituut over aan haar dochter Beatrix. Het is verhelderend om de perikelen rondom Greet Hofmans, Lockheed, de huwelijken en religie van haar dochters uitgebreid beschreven te zien. Juliana had een roeriger leven dan ik had gedacht en haar optreden is vaak ronduit verrassend. Treffend is haar opstelling bij de gratieverlening van oorlogsmisdadiger Lages. Ze zag er geen been in om Willem Drees voor het blok te zetten;
Koningin en kabinet stonden dus recht tegenover elkaar. Het kabinet hield vast aan executie, Juliana aan haar weigering…Haar oplossing was doodeenvoudig: ‘Maar mijnheer Drees’, zei ze. ‘Dan ga ík toch weg.’
Soms daadkrachtig, soms besluiteloos. Dat wordt pijnlijk duidelijk door haar huwelijk met Bernhard. Ze was zo gelukkig toen ze trouwden, maar later hield ze vooral de illusie van geluk in stand. Hij bedroog haar en zij bleek eigenlijk niet meer dan de reden waardoor hij zijn luxe leven kon leiden. Zelfs toen hij veroordeeld werd voor steekpenningen hield zij hem de hand boven het hoofd. Meerdere gezichten dus en een fascinerende levenswandel. Niet voor niets staat dit stuk als citaat voor in het boek, van een jonge Juliana:
Juliana:
‘Maar professor, is het niet mogelijk dat je twee levenspaden hebt, en de ene dag eens op het ene, en de andere dag op het andere pad loopt?’
De dominee, zichtbaar geschrokken:
‘Maar Prinses, dat kán toch niet; men kiest zijn levensweg en richting, en daar moet men aan vasthouden. Natuurlijk kan men geen twee levenspaden bewandelen.’
Juliana:
‘Nou, ik gerust hoor!’
De auteur heeft voor dit boek uitvoerig de correspondentie bestudeerd van Juliana met allerlei mensen, heeft gesprekken gevoerd met direct betrokkenen, maar kreeg voor dit boek geen inzage in de archieven van het Koninklijk Huis. Of dit de definitieve biografie over Juliana is valt dus te bezien, maar een uitgebreide en prettig leesbare biografie is het zeker.
Quis leget haec? 