Val

In de boeken die ik van August Willemsen las, bleek dat hij niet vies was van een stevige borrel. In De val wordt dit pijnlijk duidelijk.

Hij komt op 10 december 1990, op weg naar huis en met vier flessen wodka en anderhalve liter Fanta, ten val. In het AMC constateert men, behalve ernstige onderkoeling en ondervoeding, een gebroken linkerheup. Hij revalideert in Huize J., en De val is daarvan het relaas. Ook zijn dronkemansbrieven aan zijn goede vriend, filmer Kees Hin, zijn in het boek opgenomen.

Om maar met de deur in huis te vallen, die laatste zijn nog het meest interessant. Het is geen dik boek, 177 pagina’s, en een groot deel daarvan bestaat uit observaties die hij doet in de kliniek. Hij ergert zich aan de rooklucht en het constante lawaai van de televisie. De totale apathie van de medebewoners staat hem tegen en hij voelt zich een vreemde eend in de bijt:

Ik ben me in toenemende mate ervan bewust hier een eenling, zo niet een zonderling te zijn…er wordt stilzwijgend van uitgegaan dat je niets doet. Tv kijkt. En zo is het ook. De ‘gewone man’ doet niets. Kijkt tv. Huivering beving me bij de gedachte aan het systeem democratie: al die runderkoppen hebben stemrecht!

Zelf werkt hij af en toe wat en denkt na over zijn probleem, de alcohol. Hij is onmatig en weet dat. Hij ziet nu om zich heen wat de verwoestende uitwerking is. Bewoners die dertig jaar lang drie tot vier flessen jenever per dag dronken en nu door Korsakov geteisterd worden. Dan kom ik meteen op het manco van het boek. Willemsen observeert, maar veel dieper gaat het niet. Oorzaken van zijn eigen probleem, zelfreflectie, dat mis ik. Hij zegt wel iets over mogelijke oorzaken maar dat blijft summier;

Elk afwijkend gedrag, vaak ook ziekte…wordt bepaald door, als ik het goed zie, vier factoren: aanleg (de ‘genen van mijn vader’: hij en zijn kinderen ‘lustten hem wel’ – ofschoon niemand zo zelfvernietigend als ik); oorzaak of achtergrond (moeder…); aanleiding (het in huis halen van mijn moeder); en bedoeling (het mij van haar, van alles en iedereen losmaken).

Toch wordt het verval wel duidelijk. Eerst kan hij nog wel werken, maar al snel drinkt hij de hele dag door. Hij gaat afspraken missen en zijn werk blijft liggen. Zijn bezoek poedelnaakt met erectie tegemoet treden helpt ook niet echt en uiteindelijk moet hij de feiten onder ogen zien. Hij valt, is verslaafd en moet revalideren. Hij beseft ook terdege waarom hij en al die anderen in de kliniek zitten;

Hier is alles leuk wat je wel kunt. Thuis hindert alles wat je niet kunt – dat staat mij net zo goed te wachten. In de gewone wereld heb je agressie, afgunst, hebzucht, geldzucht, ijdelheid, drift, drukte, leegheid, onverschilligheid – hier zie ik van dat alles niets…Voor al die mensen geldt wat ik in mijn dranktijd eens schreef (zo gek was ik dus blijkbaar niet), dat Sartre ongelijk had: hun hel begint wanneer de anderen weg zijn en ze alleen overblijven, thuis.

Dan nog even die brieven aan Kees Hin. Geschreven in een alcoholroes, vaak op onmogelijke tijden en ik denk dat je daar dicht bij Willemsen komt zoals hij zich voelde voor die “Val”. Zo schrijft hij over zijn bezoek aan Marokko;

Ook heb ik een lift gegeven aan een man die opeens zei: “kom, we gaan kameel eten.” Ik ben op dat punt niet eenkennig, en ik dacht: in Mhamid heb ik op een kameel gezéten, nu kan ik hem ook wel éten…En kamelevlees is verrukkelijk, lijkt een beetje op schaap. Hoe kom ik ineens over Marokko te praten? Zo kan ik nog wel twintig bladzijden doorgaan. Angst om over mezelf te praten? Vlucht in een andere tijd? Het is nu trouwens weer een andere nacht geloof ik. Éven de klok waarnemen. Drie uur. Ik dacht al, wat is het stil. In het telefoonboek staan 10 personen met de naam De Liefde, en 9 mensen met de naam De Dood, waarbij ik maar even het huisnummer verzwijg van I. de Dood-Onrust in de Waalstraat.

Een boek dat je snel uit hebt en de moeite waard, maar ik verheug mij meer op de Braziliaanse brieven, waar ik goede recensies over heb gelezen en die mij hopelijk dichter bij zijn literaire helden brengen. Wordt vervolgd.

Muur

Hallo Muur van Erik Jan Harmens werd even geleden bij De Wereld Draait Door benoemd tot boek van de maand Januari. Lovende besprekingen deden het mij aanschaffen en daar heb ik geen spijt van.

Het boek is een autobiografisch verhaal van een man die alleen is. Hij is 44 jaar en hij vertelt zijn verhaal tegen een muur. Het is het verhaal van zijn scheiding, van het overlijden van een vriend en van zijn vader, van zijn burn-out, van zijn rook- maar vooral van zijn alcoholverslaving. Het verhaal switcht van het heden, waarin hij al anderhalf jaar nuchter is, naar het verleden waarin hij zijn verhaal vertelt.

De grote lijn is niet ingewikkeld. Schrijver/dichter ontmoet een meisje en wordt verliefd. Ze trouwen en krijgen een dochter en een zoon. Zij gaan wonen op een flat in Amsterdam-Noord. Ze willen meer ruimte en verhuizen naar een huis in Landsmeer. Zijn boeken en gedichten vallen in de smaak. Niet bij een heel breed publiek, maar hij wordt gewaardeerd door de collega’s en gaat naar het Boekenbal. Hij doet mee aan poetry slams door het land en hij wint ze allemaal.

Maar, daar tussendoor sluipt de gewoonte van zijn drankmisbruik. Hij rookt veel en moet een baan nemen naast zijn schrijverswerk. Niet echt tot zijn genoegen:

Bij het bedrijf waarvoor ik werk ben ik niet langer ‘documentalist’, maar ‘hoofd van de afdeling documentatie’…Daarnaast verricht ik representatieve werkzaamheden…Om mensen te leren kennen en een netwerk op te bouwen. Maar een ‘netwerk opbouwen’ klinkt mij net zo onaangenaam in de oren als varkensbloed drinken of kleuters vergassen. Vooral omdat ik weet wat er komt na ‘een netwerk opbouwen’. De volgende stap is: een netwerk onderhóúden.

Hij schrijft het verhaal dus met de nodige humor (althans dat vind ik), maar de rode lijn blijft de tragiek van zijn drankmisbruik. Lege blikjes bier onderin de prullenbak wegstoppen, flessen zachtjes wegzetten zonder geluid, whisky in flacons die overal in passen, dat werk. Op een gegeven moment is hij de weg echt kwijt na een hele avond Duvels drinken. Hij fietst ’s nachts naar huis:

Ik spring op mijn fiets en rij de nacht in. Bij café Ot en Sien sla ik rechtsaf, maar ik neem de bocht te scherp en val. Ik land op mijn dijbeen…terwijl mijn fiets nog doorschuift…Ik zie dat mijn rechterarm bloedt, maar voel niets. Ik pak mijn fiets en wil wegrijden, maar hij loopt aan, dus werp ik ‘m tegen wat andere fietsen…en loop naar huis…De volgende dag word ik wakker in de schuur, bovenop een rij dozen. Ik kijk op mijn telefoon, het is elf uur. Ik heb een aantal gemiste oproepen van Liene. Als ik de tuin in loop staat ze de was op te hangen, ze slaat een hand voor haar mond…Liene zegt dat ze dit niet trékt. ‘Ik weet het ook niet,’ zeg ik. ‘Het loopt een beetje mis.’

Hij ziet het licht en gaat weer naar een kliniek. Hij komt van de drank af. Hij gaat hardlopen en raakt weer in vorm. Af en toe heeft hij het heel moeilijk, maar voorlopig houdt hij het vol.

Het is geen rauw boek, wel een heel eerlijk boek. Het is geschreven in heel korte hoofdstukken en het boek telt krap 230 pagina’s. Je hebt het dus zo uit, maar dat kwam ook omdat ik het niet weg wilde leggen.