Bourgondiërs

De Bourgondiërs hadden al mijn warme belangstelling. Ik had al gelezen waar ze vandaan kwamen bij Norman Davies, ik heb het boek over hun vorsten nog staan van De Maesschalck en ik heb Herfsttij der Middeleeuwen van Huizinga, Het Woud der Verwachting van Haasse, De waanzinnige veertiende eeuw van Tuchman en de boeken van Thea Beckman gelezen. Dit boek van Bart van Loo voelde dus een beetje als thuiskomen.

Dat wil niet zeggen dat alles gesneden koek was, verre van zelfs. Van Loo begint zijn turbulente geschiedenis ook op het eilandje Bornholm in de Oostzee, waar de Bourgondiërs oorspronkelijk vandaan kwamen. Vervolgens reizen we door de tijd en komen we snel aan bij Filips de Stoute en Margaretha van Male. Dat sloot voor mij naadloos aan op De Graven van Vlaanderen dat juist eindigde met dit koppel. Hun nazaten, zoals Jan zonder Vrees, Filips de Goede, Karel de Stoute, Maria van Bourgondië enz. ben ik ook ooit wel tegengekomen, maar nergens is hun verhaal met zoveel verve verteld als hier door Van Loo. Nu kan je ook iedere Wikipedia-pagina openslaan en al snel wat wijzer worden, maar ik wil verbanden en feiten. Hoe obscuurder hoe beter. Ik word op mijn wenken bediend. De slag bij Azincourt en de Guldensporenslag zijn redelijk bekend, maar ik wist niks van het beleg van ’s Gravenbrakel. Jacoba van Beieren en Humphrey van Gloucester contra Jan van Brabant en Filips de Goede;

Tijdens het beleg van ’s Gravenbrakel…kwam Humphrey in allerijl aanzetten om de vijandelijke strijdkrachten te verjagen. Zijn komst leverde een surrealistisch tafereel op. Met trompetgeschal kondigde men een veldslag aan. De twee legers stelden zich op. Iedereen hield zijn adem in. En bleef dat lange tijd doen. Tot het sein werd gegeven om terug te trekken. De honderden banieren die net nog trots in de wind waren geheven gingen neer. Even later herhaalde dit merkwaardige schouwspel zich een tweede keer. Uiteindelijk dropen beide legers af.

Er gebeurde dus niets maar ik wil het allemaal wel weten. De grotere veldslagen worden even beeldend beschreven, geen zorg daarover. Wat ook beeldend wordt beschreven zijn de copieuze maaltijden die af en toe geserveerd worden. Het woord Bourgondisch moet ergens vandaan komen, nietwaar? Een gigantische pastei waarin 28 muzikanten verborgen zitten is maar één van de vele voorbeelden. Los van de grote lijnen der geschiedenis die de auteur haarfijn uitlegt houd ik van al die uitstapjes die gemaakt worden. Over het grote kanon de Dulle Griet, dat ik in Gent zag, over de oorsprong van het woord “Holland” en het woord “miniatuur” (een eye-opener voor mij) of over de prachtige kunst uit die periode. Geen mooier pleidooi dan in dit boek om het praalgraf van Filips de Stoute in Dijon te bezoeken, met de “pleurants” van de Nederlandse beeldhouwer Klaas Sluter.

Die grote lijnen dan, daar gaat het natuurlijk ook om. Langzaam zie je de contouren van de Lage Landen en Van Loo trekt de gebeurtenissen van vroeger door naar het heden, zoals bij de vorming van de Staten-Generaal;

Voortaan zou in onze contreien geen enkele vorst meer kunnen regeren zonder de Staten-Generaal, die tussen 1464 en 1576 gemiddeld een keer per jaar bij elkaar kwamen…In het Polygoon-journaal van 9 januari 1964 konden Nederlandse bioscoopbezoekers een reportage zien van de plechtige herdenkingsdienst inde statige Ridderzaal van Den Haag.  Geflankeerd door koningin Juliana en prinses Beatrix sprak Jan Jonkman, voorzitter van de Eerste Kamer, de volgende woorden; ‘Onze Kamers hebben besloten heden de dag te herdenken dat vijfhonderd jaar geleden in de Nederlanden een statenvergadering is gehouden die geacht kan worden een grondslag te hebben gelegd voor onze volksvertegenwoordiging van 1964.’ 

Zo deed Karel de Stoute gruwelijke dingen, vraagt u even na in Dinant en Luik, maar voerde hij ook ‘Pax et Justitia’ door in de Lage Landen en stelde hij een centrale rekenkamer in; zaken die ons nog steeds bekend voorkomen. Dat alles trekt aan het oog voorbij in een met vaart en af en toe met humor verteld verhaal (De strijd bleek zo goed als gestreden, toen Antoon van Brabant in allerijl kwam aangestormd. Veel te laat, maar net op tijd om te sneuvelen). De stambomen, overzichtskaartjes en een chronologie zijn een welkome aanvulling, omdat de Karels en Filipsen je om de oren vliegen.

Ik heb genoten van dit boek en ik ben nog lang niet klaar met die Bourgondiërs. Brugge staat dit jaar op het programma (restaurant-tip ook in dit boek), maar ik wil ook Dijon zien en lopen in het Zoniënwoud. Gewoon, zwerven waar de grote Filips de Goede ooit verdwaalde;

Na lang zwerven bereikte Filips het hutje van een arme drommel. Vol verwachting klopte de meest gefortuneerde vorst van het Westen op de gammele deur in. In het Diets smeekte hij om onderdak. Zonder te weten wie hij precies hielp, serveerde de gastheer hem enkele sneden grof brood en wat eenvoudige abdijkaas. Zonder voorsnijder, schenker of voorproever stortte de hertog zich op de sobere maaltijd.

Dat zijn de verhalen die er toe doen.

Lees ook de bespreking van Bettina hier.