Meepse barg

Een kleine 900 pagina’s met de Verzamelde gedichten van Lucebert vond ik geen kleinigheid om te lezen. Ik gaf het al aan in de biografie over Lucebert; er valt soms geen touw aan vast te knopen en dat klopt in het overgrote deel van de gevallen. Ben ik er dan positief over? Ja, onverdeeld positief. Ik hoef ze namelijk niet te begrijpen. Ik wil ze beleven en dat kan op meerdere fronten. Lucebert geeft zelf al een voorzetje in een brief aan Nico ter linden;

‘En wat u vooral niet moet doen is een gedicht zien als een fraaie rebus waarvoor maar één oplossing mogelijk is. Het geheim en de kracht liggen voor een groot deel in haar onbestemdheid, haar veelzijdigheid en haar tegenstrijdigheid. In dit opzicht is de poëzie zeer verwant aan onze dromen in de slaap…U denkt toch niet dat een gedicht een stuk onhandig proza is waarvan de inhoud in gewoon proza uitgedrukt zou kunnen worden?’

Waar praten we dan over, dat het zo lastig zou zijn, als het toch allemaal Nederlandse woorden zijn? Een voorbeeld dan, van een redelijk bekend gedicht, het eerste deel;

De oude meepse barg ligt
nimmermeer in drab
maar voorgoed op zachte kussens onder – uitgerekend – 
de weelderigste boom Ons rest
slechts een schaduw dun als een dasspeld
om af te koelen lesbia
sinds je moeder goede zaken maakt
met de montage van haar 
Geldzucht en jouw schaamteloos lichaam
zijn je lippen – nu als in steeds
modieuzer gewaden gehuld zo
gewaagder lijkend dan ooit – mij toch
armelijk mager geworden

Meepse barg? Je kan er overheen lezen natuurlijk maar het zijn bestaande woorden. Het is een ‘ziekelijk mannetjeszwijn’. Lucebert had een omvangrijke bibliotheek en het was bekend dat hij die bibliotheek gebruikte om er allerlei woorden in op te zoeken om ze in zijn gedichten te gebruiken. Het wordt prachtig toegelicht in een lezing van Marc van Oostendorp, die tevens het eerste hoofdstuk vormt van het boek De lezende Lucebert. De lezing én het boek zijn aanraders voor wie meer over de poëzie van Lucebert wil weten.

Er zijn ook talloze gedichten waar je goed de strekking van kan volgen en die bij mij een bepaald gevoel oproepen. Het gaat te ver om ze allen te citeren, maar ik houd van zinnen als ‘er is een grote norse neger in mij neergedaald’, ‘op de vlinderachtige pols van het morgenrood’, ‘aan het hemeldak snirst een bevroren luidspreker’ (ja, ook snirsen betekent iets), ‘mijn oog is een onverzadigbare spin aan het rag van mijn dromen dwalend’ en ‘er is een bokser die de wind weghamert van dorp tot dorp.’

Snap ik de gedichten beter nu ik wat over Lucebert heb gelezen? Welnee. Maar dat hoeft dus voor mij niet. Ik vind het ontzagwekkend wat iemand allemaal met taal kan doen, in al die gedichten valt hij heel weinig in herhaling en het blijkt dat hij heel goed nadacht over welk woord hij waar wilde plaatsen. Ook voor een gedicht als:

tellby toech tarra
inna nip
inna nip
tarra toech tellby

heeft Lucebert een (voor hem) eenvoudige verklaring (waarin hij in brieven aangeeft dat in het eerste typoscript een fout stond, namelijk ‘terra’ in plaats van ‘tarra’). Het gaat over boekhouden en rekenen. Lees zijn biografie, het wordt er helemaal uitgelegd.

Ik weet zeker dat ik zijn gedichten blijf lezen en herlezen, want ze spreken mij aan. Misschien moeten we de dichter zelf maar aan het woord laten. Lucebert droeg zelf af en toe zijn gedichten voor en had er succes mee. Luister hieronder maar eens naar zijn zangerige stem

Lucebert draagt zijn gedichten voor