Nomade

Ik heb zelf altijd een beetje moeite met Ayaan Hirsi Ali. Daarom kocht ik haar boek Nomade, wellicht dat zijzelf hier iets aan kon doen. Dat kon zij niet. Maar laat ik bij het begin beginnen.

De auteur werd geboren is Somalië en heeft in haar jeugd ook in Saoedi-Arabië en Kenia gewoond. Daar kreeg zij een traditionele, streng Islamitische opvoeding. Zij werd besneden en uiteindelijk uitgehuwelijkt aan een Canadese man. Op weg naar hem vroeg zij in Nederland politiek asiel aan, juist om onder dit huwelijk uit te komen. Zij kwam hier terecht in een asielzoekerscentrum, kreeg een verblijfsvergunning en leerde Nederlands. Daarna studeerde zij politicologie en kwam via de PvdA uiteindelijk voor de VVD in de Tweede Kamer terecht.

Daar stond ze bekend om haar kritiek op de Islam. Als afvallige moslim deed ze forse uitspraken over de Islam en over Mohammed, ” Mohammed is, gemeten naar onze westerse maatstaven, een perverse tiran” (Dagblad Trouw 25 januari 2003). Zij maakte in 2004 met cineast Theo van Gogh de film Submission. Dat kostte hem zijn leven en zorgde ervoor dat Hirsi Ali tot op de dag van vandaag permanente bewaking nodig heeft vanwege doodsbedreigingen aan haar adres.

Waarom heb ik dan zo’n moeite met haar? Dat ligt niet zozeer aan haar ideeën. Allereerst heb ik oprecht bewondering voor de stappen die zij heeft genomen om haar eigen koers te varen. Ze gaat hiermee dwars tegen de wil van haar ouders in en dat weegt zwaar in de Somalische cultuur. Het is knap dat zij zo snel onze taal leert en in de Tweede Kamer komt. Niets dan doorzettingsvermogen. Haar overtuiging, die kent prima punten. Ik vind ook dat kritiek op een geloof mogelijk moet zijn, ik ben ook tegen vrouwenbesnijdenis en onderdrukking van de vrouw in een geloof. Ik ben ook tegen geweld uit naam van een geloof. Allemaal mee eens, maar ik dacht toch…open deuren?

Goed, zij spreekt ze wel hardop uit en dat wordt haar niet in dank afgenomen. Het is prima om de discussie aan te gaan en de vinger op de zere plekken in de samenleving te leggen. Waar ik mij aan erger is de manier waarop zij dat doet. Die film, dat moet kunnen natuurlijk. Die doodsbedreigingen moet je maar incalculeren, je weet dat ze gaan komen. Het gaat mij meer om het tomeloze gehamer op haar eigen afkomst en de rol die zij zich heeft aangemeten. Als haar staatsburgerschap haar door Rita Verdonk wordt ontnomen zegt ze:

Ik was dus niet alleen stateloos, maar ook dakloos. In plaats van te worden beschouwd als iemand die een bijdrage leverde aan de oplossing van de problemen die het gevolg waren van de grote golven vreemdelingen die de Nederlandse samenleving binnenstroomden – wat ik had geprobeerd – werd ik gezien als onderdeel van het probleem.

Dat vind ik geen sterke passages en daar is meer van. Ik krijg kromme tenen als zij bij de bezichtiging van Vermeer’s Melkmeisje alleen moet denken aan het feit dat zij ook moest opgroeien in zo’n armoedig klein kamertje als waar het Melkmeisje in staat. Effectbejag noem ik dat. Ook het verzonnen verhaaltje tussen een christelijk en islamitisch meisje over de verschillen in geloof (“Zou jij mij vermoorden, je eigen vriendin?”) is veel te makkelijk.

Is het een slecht boek dan? Niet helemaal. Het geeft een goede inkijk in de financiële problemen van de immigranten in Nederland. Ze komen in een cultuur terecht van kredieten en geldautomaten die vreemd voor ze is. Dan is aanpassen erg moeilijk. Hirsi Ali beschrijft ook goed de verschillen tussen gematigde en fundamentalistische moslims en vergelijkt dit met christenen;

Gematigde christenen gaan er niet langer van uit dat elk woord in de Bijbel het woord van God is…Ze hebben zelfs kritiek op de Bijbel…Een ‘gematigde’ moslim stelt zich geen vragen bij Mohammeds doen en laten…Een gematigde moslim praktiseert het geloof misschien op een andere manier dan een fundamentalistische moslim – die zich bijvoorbeeld sluiert, of weigert een vrouw de hand te schudden – maar zowel de fundamentalistische moslim als de zogenaamd gematigde moslim is overtuigd van de authenticiteit en waarachtigheid van de moslimgeschriften.

Dat is wel de kern van haar verhaal. Als men zich binnen de Islam openstelt voor kritiek en het geloof en de geschriften ter discussie durft te stellen, dan is er veel gewonnen. Dat onderschrijf ik, alleen is dat hier in bar slechte stijl opgeschreven. Daar doet geen vertaler meer iets aan.

Vertaling: Marianne Orvelte, Roelien Vermaant en Janet van der Lee